Steven Van Hecke: ‘Duitsland is niet de boosdoener’
Drama, catastrofe en coup zijn van oorsprong Grieks en de voorbije dagen waren deze begrippen niet uit de lucht. Voor Griekenland was het inderdaad erop of eronder afgelopen weekend en ook de volgende dagen blijven – nu volgt de absolute klassieker in de eurocrisis – ‘cruciaal’. Maar stond de Europese constructie zelf ook op springen zoals talrijke politici en commentatoren veelvuldig beweren? Er zijn redenen om daaraan te twijfelen. Het is niet omdat één huis in brand staat en men de vlammen niet tijdig onder controle krijgt dat daarmee de hele straat ten dode is opgeschreven.De as Berlijn-Parijs
Neem bijvoorbeeld de Frans-Duitse as, steevast omschreven als de motor van het Europese integratieproces. Dat de Duitse Bondskanselier en de Franse president het met elkaar oneens zijn over de aanpak van Griekenland is voer voor analisten en trending op de sociale media maar feitelijk allesbehalve opzienbarend. Beide Europese zwaargewichten hebben traditioneel een andere kijk op samenwerking binnen de EU. De Fransen zien een belangrijke rol weggelegd voor het nationale niveau, de lidstaten. Versta: onder leiding van la grande nation.
De Duitsers opteren doorgaans voor sterke supranationale instellingen, zoals de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank. Beide landen hebben ook beleidsmatig fundamenteel andere preferenties, bijvoorbeeld wat de rol van de overheid in de economie betreft. Verschillen zijn dus doorgaans de regel. De as Berlijn-Parijs werkt als Duitsland en Frankrijk uitgaande van deze verschillen samen tot een vergelijk komen dat een stevige basis kan vormen voor een akkoord met álle lidstaten van de EU.
Allen tegen Athene
Het is dus een vergissing dat Merkel en Hollande het principieel met elkaar moeten eens zijn, zo niet zou de Unie dreigen vast te lopen. Het omgekeerde is veeleer waar. Een dergelijk misverstand is ontstaan omdat de afgelopen maanden op dat vlak eerder uitzonderlijk waren. De onderhandelingsstrategie van Tsipras-Varoufakis resulteerde namelijk in één front van álle eurolanden tegen Griekenland. Met andere woorden: Hollande zat op de lijn van Merkel omdat de Griekse regering geen moeite deed de EU-lidstaten tegen elkaar uit te spelen.
De verdeeldheid binnen de eurozone van de voorbije dagen is daarom normaal en een terugkeer naar de toestand vooraleer Syriza aan de macht kwam in Athene. Trouwens, zij die klagen dat de Frans-Duitse motor sputtert en daarmee de werking van de EU hypothekeert zijn dikwlijks ook diegenen die waarschuwen voor een directoirevanuit Berlijn en Parijs. Tja.
Geen al te beste beurt gemaakt
Heeft de EU een mooie beurt gemaakt afgelopen weekend? Geenszins. Stond diezelfde Unie daardoor aan de rand van de afgrond? Voor Griekenland dreigde de chaos, jawel, maar zouden bij een Grexit de milieunormen inzake stedelijk afvalwater plots op de helling komen te staan of de in de zomervakantie achtergebleven Erasmusstudenten plots naar huis worden geroepen? Crisis management is duidelijk niet het fraaiste wat de EU in de aanbieding heeft. Welk overheidsniveau doet trouwens beter?
Maar dat betekent niet dat het daily management meteen ook op de schop moet. Daar is wellicht een andersoortige crisis voor nodig. Niemand die daarvoor pleit, toch? Zelfs extreemrechts wil de voordelen van het Europese integratieproces niet overboord gooien. Trouwens, zij die klagen dat Europa niet werkt omdat crisissen niet tijdig en grondig worden aangepakt staan doorgaans vooraan in de rij om ten bate van de Grieken te pleiten voor grootschalige investeringen, eventueel zelfs noodhulp, door diezelfde vermaledijde EU. Tja.
Intellectueel oneerlijk
En dan onze oosterburen, voor velen de grote boosdoener in deze crisis. Duitsland is uiteraard geen land van maagden (Merkel) en koorknapen (Schaüble). En in de nu reeds ruim vijf jaar aanslepende Griekenlandsaga zijn fouten gemaakt. Dat is zonneklaar.
Maar van twee dingen een. Ofwel vindt men dat Duitsland leiderschap moet tonen, zich solidair moet opstellen en haar verantwoordelijk dient op te nemen gezien haar soortelijk gewicht binnen de eurozone. Inzake het aandeel van de Griekse staatsschuld doet ze dat trouwens. Berlijn heeft in vergelijking met de andere hoofdsteden letterlijk het meeste te verliezen bij een Grexit. Ofwel is men van oordeel dat deze rol Duitsland om welke reden dan ook niet toekomt.
Duitsland daarentegen als land aanvallen omdat het een rol opneemt die politiek niet gewenst is (wegens te rechts of te veel de nadruk op besparingen) of omwille van het soort leiderschap dat tentoon wordt gespreid, is intellectueel oneerlijk. Men spreekt toch ook geen schande van Frankrijk omdat Hollande de voorbije maanden zo’n zwakke stempel heeft gedrukt? Of is Griekenland een achterlijk land omdat ze pas in januari van dit jaar het licht heeft gezien en een extreemlinkse partij aan de macht heeft gebracht? Zij die Duitsland (of andere EU-lidstaten) verwijten een te nationalistische koers te varen bedienen zich niet dikwijls van een zelfde soort paradigma. Tja.