Dries Deweer: ‘Waarden en normen, geen vak apart’
Patrick Loobuyck houdt in zijn opiniestuk (DS 19 februari) een pleidooi voor een vak burgerschapseducatie in ons secundair onderwijs, naar het voorbeeld van Canada. Concreet spreekt hij over ‘een algemeen vormend verplicht vak waarin alle jongeren samen kennismaken met verschillende levensbeschouwingen, leren omgaan met diversiteit, en degelijk kennismaken met de democratische waarden en normen waarbinnen ze hun levensbeschouwing zullen moeten vormgeven.’ De levensbeschouwelijke vakken zouden dus worden vervangen door een vak waarin burgerzin en tolerantie verschijnen als neutraal kader dat aan de levensbeschouwingen moet voorafgaan. Dat is geen goede oplossing.
De liberale politieke filosofie leert ons dat de stabiliteit van een pluralistische democratie afhankelijk is van een zogenoemde ‘overlappende consensus’. Dat houdt in dat elke burger kan instemmen met fundamentele waarden en normen omdat ze deel uitmaken van de diverse levensbeschouwingen. Burgerzin, tolerantie en respect voor de mensenrechten moeten dus als het ware de doorsnee vormen, waar alle levensbeschouwingen overlappen.
Imamopleidingen
Loobuyck spant het paard daarmee achter de wagen. Burgerschapseducatie moet de democratische waarden niet presenteren als een plichtenverzameling naast een rij mogelijke levensbeschouwingen, maar moet aantonen dat de democratische waarden deel uitmaken van de levensbeschouwing van de leerlingen. Dat is alleen mogelijk vanuit die levensbeschouwing en niet op een ‘objectieve’ manier. Burgerschapseducatie moet dus in grote mate gebeuren in de levensbeschouwelijke vakken, terwijl het voorstel van Loobuyck juist ten koste gaat van die levensbeschouwelijke vakken.
Uiteraard veronderstelt dit dat men de democratische waarden effectief als een onderdeel van de verschillende levensbeschouwingen kan verdedigen. Laat mij het voorbeeld nemen van de islam. Moslimjongeren wordt vaak intolerantie toegedicht. Nochtans kunnen tolerantie en respect voor de mensenrechten evengoed worden verdedigd vanuit de islam. De islamleraar is vanuit dat oogpunt de meest geschikte persoon om burgerzin bij te brengen aan moslimjongeren.
Dat er meer aandacht moet gaan naar burgerschapseducatie staat buiten kijf. In de plaats van aan de kant geschoven te worden, moeten de levensbeschouwelijke vakken een deel van de oplossing vormen. Wel moeten leerplannen daar voldoende aandacht aan besteden. De geplande Vlaamse imamopleidingen zijn een stap in de goede richting om niet-democratische strekkingen te fnuiken. In een pluralistische samenleving kan de eenheid slechts tot stand komen vanuit de verscheidenheid. Als we dat niet in rekening brengen, dan houden we ons bezig met pseudo-oplossingen of hebben we een andere agenda.