Mark Van de Voorde: ‘Ook fake news en valse beschuldigingen speelden mee bij de kruisiging van Jezus’

Op Goede Vrijdag herdenken christenen de kruisdood van Christus. Alle vier de evangeliën vertellen gedetailleerd over het proces en de terechtstelling van Jezus van Nazareth. De auteurs Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes gaan hierbij te werk als verslaggevers.

Elk met eigen klemtonen, maar alle vier ook met een journalistieke accuratesse. Ze besteden niet alleen aandacht aan het proces maar ook aan de politieke context waarin en waardoor het tot de terechtstelling kwam. Wat blijkt hieruit?

Dat tweeduizend jaar geleden krek dezelfde mechanismen van machtsspel en politiek gekonkel plaatsvonden als vandaag: manipulatie van de publieke opinie, valse verwachtingen, verraad, monsterverbonden tussen partijen die elkaar niet kunnen luchten, zwartepieten, fake news, valse beschuldigingen, zoeken naar een draagvlak, de schuld op een ander schuiven, gesteggel tussen beleidsniveaus…

Het hele verhaal begint met verraad uit eigen rang. Verraad voor geld. Corruptie dus? Uiteraard, maar niet in de ogen van Judas Iskariot die het steekgeld aanneemt. Hij voelt zich immers bedrogen, want hij kreeg niet de plaats waar hij meende recht op te hebben.

Judas had gedacht dat zijn voorzitter politieke macht op het oog had en dat hijzelf wellicht minister zou worden. Maar nu blijkt dat de leider van zijn groep helemaal geen postjes heeft te verdelen, want enkel uit is op geestelijke revolutie. Er zijn er vandaag die voor minder overstappen.

Dat verraad kwam de politieke krachten goed uit. Die rabbi Jezus was een bedreiging voor hun aanzien, geloofwaardigheid en macht. Hij schopte hen een geweten, wees op hun huichelarij en hun machtswellust, hij plaatste tegenover de letter van de wet de geest van de wet. Kortom, die Jezus van Nazareth was een vervelende opiniemaker.

Het was niet helemaal gelukt om hem met fake news en valse geruchten monddood te maken. Integendeel, zijn populariteit bleef maar stijgen. Met als hoogtepunt de zegerijke intocht in Jeruzalem (wat christenen herdenken op Palmzondag, vorige zondag). Precies dat hoogtepunt van succes was het moment om in te grijpen, dachten de machthebbers.

Elkeen die ooit aan de top van de roem heeft gestaan – meer dan achthonderdduizend stemmen hebben gekregen bijvoorbeeld – weet dat dit het moment is dat de rivalen toe zullen slaan om hem te katapulteren from hero to zero.

De nogal ingewikkelde staatsstructuur – waar hebben we dat nog gehoord? – zorgde voor een constant machtsspel tussen allerlei belangengroepen: de schriftgeleerden, de hogepriesters, de farizeeën, de sadduceeën, de Grote Raad, koning Herodes Antipas van de noordelijke deelstaat Galilea, de Romeinse landvoogd van de zuidelijke deelstaat Judea.

Allemaal rivalen die elkaar niet konden luchten. Maar nu hadden ze elkaar nodig, want ze hadden een gemeenschappelijke vijand gevonden om hun macht te consolideren. Een gemeenschappelijke vijand of een zondebok die van alles de schuld krijgt, doet het ook vandaag. Die heet dan bijvoorbeeld Waal, vreemdeling, vluchteling, transmigrant, Europa… Toen heette die Jezus.

Tegen die gemeenschappelijke vijand-zondebok Jezus ontstond dus een soort onstabiele coalition of the willing. Niet dat de deelnemende partijen elkaar het licht in de ogen gunden. Dat was ook te zien aan het spel van zwartepieten dat meteen van start ging na de aanhouding van Jezus van Nazareth.

De gevangene wordt eerst voorgeleid bij de oud-hogepriester Annas en de huidige hogepriester Kajafas, de schoonzoon van de oude (politieke dynastieën bestonden toen ook al). Die laatste vat meteen de bedoeling samen. “Het is goed dat één man sterft voor het hele volk”, zegt hij. Met “volk” bedoelt hij in werkelijkheid: wij de machthebbers van het volk (de personificatie van het volk in de populistische leider bestond toen ook al).

Uiteindelijk komt Jezus voor de grote Raad, de politiek-juridische instantie van het Joodse volk. Daar gaat het behoorlijk snel. Na een paar valse beschuldigingen besluit de raad dat er eigenlijk geen getuigen meer nodig zijn. Kortom, het besluit was al onder de partijen afgesproken vóór de discussie moest plaatsgrijpen (een beetje zoals parlementen soms vergaderen vandaag).

Toch wil de Grote Raad niet zelf de verantwoordelijkheid dragen. Om die te kunnen ontlopen hebben ze als het ware een gaatje in de wet gevonden: eigenlijk is het de bezettende overheid die het alleenrecht heeft op de doodstraf. En aangezien de Grote Raad de doodstraf wil, stuurt hij Jezus naar Pilatus.

Pilatus heeft het spelletje door. Tegelijk ziet hij geen reden om Jezus te veroordelen. De beschuldiging steunt op fake news en hoax. Pilatus zoekt een uitweg. Hij vindt die in het feit dat Jezus afkomstig is van Galilea (ze noemen hem trouwens “Van Nazareth”). Van die noordelijke deelstaat is niet Pilatus maar Herodes Antipas politiek verantwoordelijk. Toeval wil dat koning Herodes op dit moment in Jeruzalem verblijft.

Hop, de gevangene vliegt naar een ander beleidsniveau (het spelletje tussen de beleidsniveaus kennen wij ook). Maar Herodes heeft er ook niet te veel zin in. Na Jezus te laten bespotten, stuurt hij hem terug naar Pilatus.

Die geraakt er niet meer uit. In zoverre dat wanneer Jezus zegt dat hij met zijn optreden enkel heeft willen getuigen van de Waarheid, Pilatus filosofisch zucht: “Wat is waarheid?”

Met al het fake news, de hoaxes, de valse beschuldigingen, de roddels, de complottheorieën zou een mens ook vandaag wel eens verzuchten: Wat is waarheid?

Pilatus probeert nog verschillende keren om Jezus vrij te krijgen, maar de hetze is te groot geworden.

Leiders, opiniemakers, populisten hebben zich immers onder het volk gemengd en een georganiseerde campagne op gang getrokken. Hun manipulatie is geslaagd: het volk is overstag gegaan en keert zich tegen Jezus van Nazareth.

Daar kan Pilatus niet meer tegenop. Om het met de woorden van vandaag te zeggen, voor de vrijspraak heeft hij “geen draagvlak meer”. Het enige wat hij nog kan doen, is wat veel politici doen: hij wast zijn handen in onschuld, hij is niet verantwoordelijk, het is de schuld van het volk…

En dan volgt de terechtstelling. Niet alleen de terechtstelling evenwel, ook de verzoening (de kruisdood van Christus is verzoening van God met de wereld). Die verzoening gaat niet toevallig uit van het slachtoffer. Dat is meestal zo. Ook in de recente geschiedenis werd de verzoening meestal in gang getrokken door mensen die eerst figuurlijk “aan het kruis werden genageld”.

De verzoening in Zuid-Afrika ging uit van Mandela. De verzoening in Noord-Ierland begon van onderuit bij de slachtoffers van de burgeroorlog (niet toevallig heet het akkoord van 1998 het Goedevrijdagakkoord).

Het grootste verzoeningsproject van de geschiedenis, de Europese eenwording na de Tweede Wereldoorlog en de EU, begon met pleidooien van Franse politici Robert Schuman en Jean Monnet (niet toevallig twee vurige christenen).

Ook voor deze tijd is verzoening dringend nodig. Ze zal ook nu niet uitgaan van wie zich populistisch aan de macht vastklampt.

Bron: vrtnws.be