Paul Quirynen: ‘Durven nadenken over recht vandaag…’

Het recht zou als streefdoel moeten hebben om spelregels te maken waardoor onze maatschappij voor alle medemensen leefbaar is en met als ideaal het bouwen aan een veilige , solidaire en verdraagzame samenleving. Over recht , rechtvaardigheid en gerechtigheid dient steeds grondig en genuanceerd nagedacht te worden. De vrees bestaat dat bij occasionele “incidenten” nieuwe wetgeving ontstaat die aansluit op wat mensen vandaag willen doch die niet volledig kaderen in de globaliteit van een goede rechtstaat.

Franse revolutie

De waarden van de Franse revolutie “vrijheid , gelijkheid en broederlijkheid” mag men nooit meer verloochenen en dienen ook vandaag de leidraad te blijven bij het organiseren van een samenleving. De fundamentele rechten en vrijheden van ieder individu zijn van fundamenteel belang doch mogen evenmin losgekoppeld worden van het idee dat ieder burger ook een vorm van maatschappelijke verantwoordelijkheid draagt. Ik huiver voor het idee dat een mens alleen maar bekommerd is om eigen rechten en plichten en zich totaal geen zorgen maakt over zijn naaste of omwereld.

In de media zijn de voorbije dagen heel wat fundamentele rechtsproblemen ter sprake gekomen waarbij er vooral aandacht was voor sensationele oprispingen en uitspraken en te weinig aandacht voor de achterliggende fundamentele problemen en maatschappelijke evoluties.

Er was de nieuwe wetgeving om en rond procedureperikelen met de te verwachten reactie van enkele strafpleiters (vooral van daders) dat quasi alle actoren van politie en justitie nu willekeurig en arbitrair zouden kunnen gaan handelen , quod non. Het is erg makkelijk om constructieve pogingen tot vernieuwing zomaar te kelderen. Nauwelijks was er aandacht voor de nuances dat de gevolgen van “vormgebreken” meer in verhouding dienen te staan met de ernst en graad van het vormgebrek.

Ieder rechtgeaard burger zal blijven aanvaarden dat geweld of druk bij ondervragingen niet-toelaatbaar is en in strijd blijft met de Europese regelgeving om en rond eerlijke procesvoering. Ethisch veel delicater is de vraag of een dader van zwaar seksueel geweld dadelijk moet vrijgelaten worden omdat een faxbericht vijf minuten te laat is verstuurd of slechts voorzien is van 4 in plaats van 5 handtekeningen.

Tegenstander of medewerker?

Een fundamenteel nadenken over duidelijke regelgeving en herziening van het wetboek van strafvordering is meer dan noodzakelijk. Sommige advocaten reageren vanuit de reflex dat ieder individu met alle mogelijke middelen moet beschermd worden tegen een justitie die ervaren wordt als vijand van het individu. Die scherpe kritiek van enkele confraters komt vooral van hen die goed hun brood verdienen met soms bittere proceduregevechten.

Andere confraters blijven gelukkig van oordeel dat zij justitie op zich niet willen dwarsbomen doch dat zij als medewerkers van het gerecht mee willen zoeken naar eerlijke en menselijke conflictoplossingen waar de belangen van dader , slachtoffer en samenleving – zo mogelijk – maximaal kunnen worden verzoend.

Revolutie van Lejeune

Ook de verstrenging van de wet Lejeune was goed nieuws voor éénieder die vandaag wil kiezen voor strengere straffen, geen tweede kansen en het in de steek laten van heel wat mensen met “zwakkere vleugels”. Het is evident dat over heel de problematiek van transparantie over bestraffing en rechtszekerheid bij strafuitvoering fundamenteel dient nagedacht te worden.

Helaas lees je nauwelijks iets over de noodzakelijke verzorging en begeleiding van gedetineerden in gemeen recht en zeker niet van geesteszieken en geïnterneerden. Wie in de gevangenis komt weet vooral dat gevangenen heel vaak de mensen zijn die in onze harde samenleving niet meer mee kunnen en die door omstandigheden hebben gekozen voor de verkeerde wegen. Misbruik van drugs en alcohol , fundamentele eenzaamheid of verlatenheid , bittere armoede , psychiatrische stoornissen of persoonlijkheidsproblematieken zijn quasi steeds de medebepalende of determinerende oorzaken voor crimineel gedrag.

Als onze gevangenissen alleen maar bewaarlokalen zijn met enkel discussie over de bewaartermijnen gaat justitie voorbij aan haar fundamentele opdracht tot reïntegratie van gedetineerden. Behoudens gevaarlijke psychopaten verdienen heel wat gedetineerden een tweede kans doch dergelijke kans is alleen haalbaar wanneer men hen ook in de gevangenis als mens blijft behandelen en hen hoop en perspectief kan bieden. Dit was de bezieling van de ooit revolutionaire wet Lejeune en het zou erg zijn dat dergelijke wetgeving helemaal zou verdwijnen.

Revolutie bij ons erfrecht

Tenslotte waren en de berichten over de dringende hervorming van het erfrecht omwille van de vele nieuw samengestelde gezinnen en de diverse statuten van kinderen.Het werd tijd dat het erfrecht fundamenteel zou veranderen zei onze minister omwille van het feit dat het erfrecht nog opgesteld werd door Napoleon. Uiteraard moet en mag er nagedacht worden over deze maatschappelijke evoluties doch dan wel fundamenteel en in een globaal kader. Ook koningin Fabiola deed een forse inbreng bij de discussies over het erfrecht. Hier stellen zich fundamentele vragen.

Dienen wij vandaag al dan niet de wettelijke reserve in vraag te stellen voor wettelijke kinderen, die de voorbije eeuwen vooral werd aangewend om goederen en gronden in eigen families te houden. Is het nog zinvol dat ieder burger zonder kinderen de volledige vrijheid kan behouden om zijn vermogen fiscaal te optimaliseren en door te sluizen volgens eigen keuze.

Wie vermogend is geworden door dotaties of subsidies zou minstens toch verantwoording dienen af te leggen en misschien ook de evidente verplichting om een erfenis toe te bedelen binnen de begrenzing van een eigen samenleving. De regelgeving terzake dateert inderdaad nog van Napoleon doch sloot toen wel aan bij de noden van die periode doch vooral van hen die vermogend waren.

Vandaag is onze samenleving fundamenteel veranderd doch blijkbaar is er weinig bereidheid om de regelgeving inzake erfenissen, schenkingen en testamenten fundamenteel te herzien en te kaderen in het huidige samenlevingsmodel.

Het zal een uitdaging zijn voor de vertegenwoordigers van het volk om dergelijke politieke discussies sereen en genuanceerd te voeren. Het maatschappelijk belang blijft een hoger belang dan het individueel belang doch deze belangen verzoenen is echt dienstbaar zijn voor burgers en samenleving.

Ook advocaten moeten meewerken

Ook de discussie om de rond de strijd tegen klein en groot geweld kan enkel en alleen gevoerd worden vanuit een globaal engagement van gerecht en justitie om de globale samenleving leefbaar en veilig te houden voor éénieder. Beroep doen op de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ieder mens is erg zinvol doch dient ook verzoend te worden met de eigen verantwoordelijkheid van justitie om de zware criminaliteit ernstig te bestrijden.

Alle actoren van justitie, inclusief de advocatuur, dienen samen te bouwen aan een integere , rechtvaardige en performante justitie voor de dagen van morgen.

Bron: De Redactie