Jan Goossens: ‘Mishandelen van vrouwen is een manier om hele samenleving te ontwrichten’
Naar aanleiding van de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen vraagt Jan Goossens van Mamas for Africa om oog en oor te hebben voor de slachtoffers van de vergeten oorlog in Oost-Congo.
Drie zussen uit de Dominicaanse Republiek kwamen 60 jaar geleden op tegen de vrouwenzot en wrede dictator Trujillo. Patria, Minerva en Maria Teresa Mirabal. Zij bekochten hun actie op 25 november 1960 met hun leven. De Verenigde Naties (VN) doopten deze dag tot “Internationale dag tegen geweld tegen vrouwen”, als een geheugensteuntje om er ons jaarlijks aan te herinneren dat we hier te maken hebben met een trieste werkelijkheid die herhaalde aandacht nodig heeft.
En zo weet symbolische barmhartigheid dan toch zinloos geweld te omarmen.
De media staan bol van geweld tegen vrouwen. Onlangs vermoordden twee mannen in ons land hun ex-partner, feiten die zich angstvallig dichtbij afspeelden. Het had evengoed je buurvrouw kunnen zijn. Zo’n nieuws raakt je. En terecht. Alarmerende cijfers over het aantal slachtoffers moeten die beroering staven. Zo worden 1 op 3 vrouwen en meisjes in hun even geconfronteerd met fysiek of seksueel geweld. Omdàt ze vrouw zijn.
Schrikken we ook als het verder van ons bed is?
Even richtte de wereld zijn aandacht op de situatie van vrouwen in Oost-Congo toen gynaecoloog Denis Mukwege een jaar geleden de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Hij veegde de internationale gemeenschap stevig de mantel uit door de laksheid aan de kaak te stellen waarmee de wereld kijkt naar geweld op vrouwen in het oosten van Congo en bij uitbreiding in de ganse wereld.
Ook in september op de wereldtop van de G7 in Biarritz, pleitte hij voor de oprichting van een ‘reparatiefonds voor slachtoffers van verkrachting’. Maar zijn boodschap raakt snel ondergesneeuwd. Hetzelfde geldt voor alle #MeToo-verhalen – of beter schandalen – en statistieken over vrouwengeweld. Iets blijft enkel aandacht krijgen als de feiten onze verbeelding overtreffen. Door de beslissing van de VN om er een geijkte “Dag van…” te maken, wordt die aandacht dan toch minstens 1 dag per jaar afgedwongen.
Vooral in Oost-Congo is het een probleem dat nog heel ver onder de radar blijft. Ik krijg iedere keer een droge mond en een schorre keel als ik de berichten binnen krijg van onze collega’s die in het hinterland van Bukavu en Uvira aan het werk zijn en alweer een vrouw voor zich krijgen die haar verhaal doet.
Vrouwen mishandelen als manier van oorlog voeren
Vrouwen die ‘s morgens, niet vermoedend wat hun later die dag zou overkomen, naar hun velden trekken om straks de hongerige monden te voeden die thuis op hen wachten. Maar geregeld is er geen “straks”. Milities allerhande terroriseren elk hun stukje land en beschouwen alles wat er op beweegt als hun eigendom. Weerloze vrouwen worden ontvoerd en meegenomen naar kampen diep in de bergen of het woud om er zich gedwongen te onderwerpen aan verkrachtingssessies en slavenarbeid. Het mishandelen van vrouwen is een manier om de hele samenleving te ontwrichten. Want eens vrijgelaten of ontsnapt uit die hel, wordt het voor hen zowaar allemaal nog uitzichtlozer. Hun man, hun familie, hun gemeenschap wil hen dikwijls niet meer, waarna deze vrouwen gedwongen aan de rand van het dorp hun dagen in nog grotere miserie slijten. En zo zijn ze twee keer slachtoffer. Slachtoffer van de milities én slachtoffer van de stigmatisatie.
Maar met geween en tandengeknars over dit onrecht komen we geen stap verder. Lokale en internationale beleidsmakers zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen om de situatie van onveiligheid een halt toe te roepen. Hoe kan het dat deze situaties nog bestaan anno 2019? Uit winstbejag voor de bodemrijkdommen, zijn instabiliteit en onveiligheid de beste garantie om ongemoeid zijn gang te gaan. Het geeft vrij spel aan het amalgaam van milities in het terroriseren van de bevolking en aan de internationale bedrijven om via schimmige constructies, bijzonder lucratieve contracten uit de brand te slepen. Zo blijft de kans dat er aan deze verschrikkelijke situatie snel iets veranderd miniem.
Kleur bekennen
Gelukkig zie ik nog organisaties die zich buigen over dit onrecht en in de schaduw van een boegbeeld als dokter Mukwege werk verrichten om vrouwen die slachtoffer werden van geweld, te begeleiden in hun helingsproces, op weg naar een herwonnen waardigheid. Met Mamas for Africa doen we dit bijvoorbeeld door hen medisch en psychologisch te begeleiden en ook te bemiddelen tussen man en vrouw. De mannen die hun misbruikte vrouw terug aanvaarden, sensibiliseren met hun verhaal andere mannen die in hetzelfde schuitje zitten.
Vorig jaar werd 25 november kracht bijgezet door de oproep ‘Orange the World’: protestmarsen kleurden wereldwijd oranje. Hopelijk slaagt de wereld er in om gaandeweg deze gekleurde retoriek te overstijgen en ook oog en oor te hebben voor de slachtoffers van de vergeten oorlog in Oost-Congo, want anders veranderen we beter naar rood. Schaamrood.
Jan Goossens is directeur van de NGO Mamas for Africa. Vandaag worden in Brussel verschillende manifestaties gehouden naar aanleiding van de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen.