Steven Van Hecke: ‘May wordt steeds beter in hete aardappel voor zich uitschuiven’
De Britse premier Theresa May blijft streven naar tijdwinst en kortstondig politiek overleven. Ze staat nog mijlenver af van een parlementaire meerderheid voor haar brexitdeal.
Misschien had May premier Charles Michel (MR) beter ook een bezoekje gebracht tijdens haar Europese minitour op zoek naar steun voor haar precaire positie in het Verenigd Koninkrijk. Niet dat onze premier nog geen problemen genoeg heeft. Nee, de twee regeringsleiders konden wat recente ervaringen uitwisselen over hoe in een constitutioneel moeras te overleven.
Ze konden het hebben over hoe interne verdeeldheid de baas kunnen, zich niet laten opjagen en een minderheidsregering overeind houden. En ze konden trachten een antwoord te formuleren op de vraag wie het finaal voor het zeggen heeft, de regering of het parlement. Wie er in de politiek eerst buigt of barst. En wie er überhaupt nog volgt.
Dankzij Marrakesh weten nu ook de Belgen hoe zo’n saga aanvoelt. Bij de Britten duurt het al meer dan twee jaar. En het einde lijkt niet meteen in zicht. Want de Britse premier doet voorlopig vooral waar ze zo goed in is: de hete aardappel voor zich uitschuiven. Zoals ik hier eerder schreef (De Tijd, 17 november), levert dat haar behalve tijdwinst vooral een kortstondig politiek overleven op. Dat ze de cruciale stemming over de brexitdeal in het Lagerhuis verdaagt, wijst erop dat ze nog mijlenver af staat van een parlementaire meerderheid. Het risico op een smadelijke nederlaag was blijkbaar te groot.
In de plaats doet May enkele hoofdsteden aan en komt ze bedelen in Brussel. De 27 lidstaten waren op hun top van eind november nochtans duidelijk: over de brexitdeal valt niet meer te onderhandelen. In de eerste plaats was die houding bedoeld om May niet verder te verzwakken. Een beetje flou politique zou haar positie ten aanzien van haar critici onmogelijk maken. Maar wellicht is het Juncker, Tusk en co. ook menens. De tijd van eindeloos onderhandelen is voorbij. Wat May nog kan verwachten, zijn enkele toegevingen die niet raken aan de kern van het akkoord.
Bijvoorbeeld een plechtige verklaring waarin de EU onderstreept dat ze er alles aan zal doen om de backstop te vermijden. Zolang er geen oplossing is voor de Iers-Ierse grens, blijft Noord-Ierland deel uitmaken van de douane-unie. En omdat de regering in Londen niet wil dat Noord-Ierland een regime krijgt dat verschilt van dat in Groot-Brittannië, blijft het hele Verenigd Koninkrijk stevig verankerd met het vermaledijde Europese continent.
Bovendien kan Brussel de backstop eenzijdig opleggen, voor de harde brexiteers het ultieme horrorscenario. Niet toevallig focust May op deze kwestie. De onzichtbare grens blijft haar achtervolgen, want de zaak raakt maar niet ten gronde opgelost. Alleen verdaagd naar de transitieperiode. Dat wreekt zich nu. May zal een grote strik nodig hebben om te verbergen dat de doos met verduidelijkingen die ze in Brussel van de EU-lidstaten krijgt, leeg is.
Eenzijdig
Van het Hof van Justitie van de Europese Unie kreeg May begin deze week meer hulp. De rechters in Luxemburg beslisten dat het Verenigd Koninkrijk artikel 50, het artikel in het Verdrag van Lissabon dat toelaat de exitprocedure op gang te brengen, opnieuw kan intrekken. De redenering is duidelijk: wie via artikel 50 eenzijdig uit de Unie kan stappen, moet ook eenzijdig dat proces kunnen stopzetten. Weliswaar voor de vervaldatum.
Voor de Britten is er haast bij, want Brexit Day is al op 29 maart 2019. De eis van de EU-instellingen dat voor een intrekking van artikel 50 de unanieme goedkeuring van de lidstaten nodig is, werd afgewezen. De intrekking is wel onomkeerbaar. Met andere woorden: ze mag niet gebruikt worden om extra tijd te winnen, bijvoorbeeld door onmiddellijk artikel 50 weer te activeren en de klok opnieuw twee jaar te laten tikken. Dat laatste is een opsteker voor May. Want haar beperkte keuzemenu blijft daarmee overeind: geen brexit, haar brexitdeal of no deal.
oor geen enkel scenario is er een voldoende meerderheid. Maar de risico’s bij een no brexit en een no deal lijken veel groter. Dat schrikt velen af. Niemand wil de zwartepiet toegeschoven krijgen. Veel van haar mede- en tegenstanders speculeren daarom op vervroegde verkiezingen of op een tweede referendum, om alsnog extra tijd te winnen en de Britten zelf een keuze te laten maken.
Maar zo eenvoudig is dat niet. Zullen de Conservatieven voor vervroegde verkiezingen stemmen als daarmee de kans vergroot dat Labour-leider Jeremy Corbyn aan de macht komt? En waar moet zo’n tweede referendum over gaan? Over de brexitdeal van May of over EU-lidmaatschap? Dat politieke gegoochel levert hoogstens het vertrek van May op.
Het doet weinig of niets af van de grond van de zaak: dat de tijd stilaan om is en dat finaal kleur moet worden bekend.
Bron: De Tijd