Steven Van Hecke: ‘De riskante brexitstrategie van Theresa May’

Voor alle duidelijkheid: voorlopig staat Brexit Day nog steeds gepland op 29 maart. Op die dag tuimelt het Verenigd Koninkrijk onherroepelijk uit de Europese Unie, tenzij een alternatief plan wordt goedgekeurd. Het is niet omdat woensdag een no-dealbrexit met een ruime meerderheid is weggestemd, dat die er niet kan komen. De klokt tikt genadeloos verder en dus stevent de Titanic traag maar gestaag op de ijsschots af. Het voornemen om het niet zover te laten komen, is symbolisch belangrijk, maar verandert niets aan de feiten. De kapitein weet alleen dat recht op de ijsschots afstevenen niet de voorkeursroute is. Maar zolang die geen instructie krijgt om een andere vaarroute te kiezen, blijft het schip ‘op koers’.

Sinds donderdagavond is die andere vaarroute er mogelijk wel: als bij een derde poging het Withdrawal Agreement wordt goedgekeurd en Brexit Day wordt uitgesteld tot 30 juni. De beslissing over die nieuwe vaarroute valt volgende week. Eerst moet woensdag in het House of Commons een meerderheid zich achter de brexitdeal scharen. Daarna kan de Britse premier in Brussel een kort uitstel vragen aan de staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Raad, die daarover unaniem dienen te beslissen.

Waarom zouden de parlementsleden de brexitdeal nu wel goedkeuren, nadat ze eerder tot twee keer toe met een overweldigende meerderheid het akkoord hebben verworpen? Op basis van de stemmingen van deze week weten we dat er nog minder steun is voor een no deal of een tweede referendum. Voor vervroegde verkiezingen bestaat sowieso weinig animo. Daarnaast vergroot ‘lang’ uitstel de kans op afstel, geen brexit dus, of een softere brexit. Dat laatste scenario, dat het VK bijvoorbeeld in de douane-unie zou blijven, voorkomt de invoering van een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland.

Maar voor de politieke discussie is het vooral van belang dat zo’n softe brexit de voorkeur geniet van Labourleider Jeremy Corbyn. Voor veel Britse Conservatieven is dat al een voldoende reden om zo’n ‘rampscenario’ het koste wat het kost te vermijden. Met andere woorden: in alle andere gevallen zijn de Britten slechter af, althans volgens de meerderheid van de Conservatieven. Dus komt het erop aan voor het minste kwaad te kiezen.

Per slot van rekening voorziet het Withdrawal Agreement in een harde brexit, weliswaar na een lange overgangsperiode en op voorwaarde dat de onderhandelingen over een nieuw verdrag tussen het VK en de Unie tot een goed eind worden gebracht. Om de harde brexiteers die gruwelen bij de gedachte aan een lang uitstel over de streep te krijgen, zwaait May nu met 30 juni.

Halsstarrig

Dat is voor de Britse premier een ferme toegeving, want tot nu toe heeft ze halsstarrig vastgehouden aan 29 maart. Maar door zelf een datum naar voren te schuiven en voor een kort uitstel te kiezen, kan ze het controleverlies zo veel mogelijk beperken. Want wat Theresa May absoluut wil vermijden, is dat Labour aan zet komt of dat ze de leiding over haar regering en haar partij verliest. Haar gedrag van de afgelopen weken en maanden maakte dat overvloedig duidelijk. Uiteindelijk stond haar eigenbelang en dat van de Conservatieven altijd voorop. Bovendien is al sinds het referendum van juni 2016 gebleken wat haar beproefde recept is: uitstel. Want voor May maar ook voor Corbyn is de echte deadline niet 2019 maar 2022, wanneer in mei Britse parlementsverkiezingen worden georganiseerd.

Of May het tot dan kan uitzingen en opnieuw de regie in handen kan nemen, hangt in de eerste plaats af van haar collega’s in de Europese Raad. Ze anticipeert alleszins op een unaniem fiat door een antwoord te geven op de duur en de reden van het uitstel. Een snelle beslissing over een ‘kort’ uitstel kan ook het Europees Parlement uit de gevarenzone houden, want dan kunnen de huidige parlementsleden over de brexitdeal stemmen vooraleer ze hun kiescampagne starten. Bovendien wordt vermeden dat de Britten moeten deelnemen aan de Europese stembusslag. Maar het is niet omdat er voor dergelijke problemen creatieve juridische oplossingen zijn, dat ze politiek opportuun, laat staan wenselijk zijn.

Aan politiek drama is er de voorbije drie jaar geen gebrek geweest, to say the least. Met dank aan May, die ondanks de aantasting van haar autoriteit en haar bocht over de timing van Brexit Day iedereen tot op het einde van de rit in spanning houdt. ‘My deal or no brexit’ blijft een riskante strategie, zonder garantie op succes. Maar voor het eerst sinds lang bestaat de kans dat de vermaledijde brexit in een definitieve plooi valt in wat, minstens voor de getergde Britse eerste minister, doorgaat als the Land of Hope and Glory.

Bron: De Tijd