Steven Van Hecke: ‘Daar zijn de Britten weer’
De Europese Unie heeft een voorproefje gegeven van wat ons de komende maanden en jaren te wachten staat. En ja, de Britten blijven een bijzondere rol spelen, als de oude en nieuwe dwarsliggers.
Boris Johnson heeft zijn meerderheid op zak. De zege van de Britse premier en zijn Conservatieven bij de vervroegde verkiezingen volstaat ruimschoots om zijn met de Europese Unie onderhandelde Withdrawal Agreement probleemloos door het Britse Lagerhuis te loodsen. Wanneer de stemming zal plaatsvinden, is nog niet duidelijk. Maar alle waarnemers gaan ervan uit dat een nieuw brexituitstel ditmaal niet nodig zal zijn. Dat is alvast één netelige kwestie minder voor de EU-lidstaten, en de man die hen de komende jaren op één lijn moet houden: Charles Michel, de kersverse voorzitter van de Europese Raad.
De General Election van donderdag maakt het nog meer waarschijnlijk dat het Verenigd Koninkrijk de EU zal verlaten, ruim drie en een half jaar na het brexitreferendum. De kans dat de EU vanaf 1 februari 2020 27 lidstaten telt, is erg groot.
Het vertrek is dus zo goed als officieel, maar de overgangsperiode bindt de Britten nog minstens een jaar aan de EU. Dat wordt een lijdensweg, want de Britse regering zal alle beslissingen van de EU blijven ondergaan zonder haar zeg te hebben in de besluitvorming. Bovendien blijft veel onzekerheid bestaan over de uiteindelijke verlossing. Omwille van het herhaaldelijke uitstel blijft weinig over – 11 maanden om precies te zijn – van de transitieperiode om de overgang tot een goed einde te brengen.
Die periode is ruim onvoldoende om een definitief akkoord te vinden over de toekomstige relaties tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Die onderhandeling belooft in vergelijking met het scheidingsakkoord veel pittiger te worden: zowel voor de Britten als voor de EU, waar de lidstaten dreigen uit elkaar gespeeld te worden. Extra time is dus nodig, én mogelijk.
De eenmalige beslissing om één of twee jaar uitstel te verlenen moet weliswaar al midden 2020 worden genomen. We mogen ons dus opmaken voor een nieuwe reeks deadlines en uitsteldiscussies zonder garantie op succes.
Bovendien is een ‘no deal’-brexit daarmee niet van de baan. Het Verenigd Koninkrijk dreigt begin 2021 of een van de volgende jaren zonder akkoord uit de EU te donderen. Met een ruime parlementaire meerderheid zal Johnson geen gemakkelijke onderhandelingspartner zijn. De kans op een akkoord is niet gegarandeerd. En zal dan niet blijken dat Johnson eigenlijk niet geïnteresseerd is in een deal? Wie weet kiest hij, gesterkt door zijn electorale overwinning, alsnog voor een frontale confrontatie met Brussel.
Nederland en Scandinavië
Terwijl de vertrekkende Britten het leven van de EU nog een tijdje zuur dreigen te maken, zijn de nieuwe ‘Britten’ opgestaan. Achter de rug van Londen verschuilen zich al langer lidstaten die een meer eurokritische kijk hebben op het Europese integratieproces. De ene keer zijn het de Nederlanders, een andere keer de Denen, Zweden of Finnen. Ook enkele zogenaamd nieuwe lidstaten uit Centraal- en OostEuropa hebben de voorbije jaren een stevige reputatie als hardnekkige rebellen opgebouwd. Denk aan het verzet tegen de spreiding van migranten of het manifeste gebrek aan respect voor de rechtsstaat. Daar komt nu de strijd tegen de klimaatopwarming bij.
De Polen voelen de bui hangen en hebben verzet aangetekend. Op zijn eerste top als voorzitter kan Michel een debacle voorkomen door Warschau uitstel te verlenen. In juni 2020 kan hij dan een nieuwe poging wagen om tot een unanieme princiepsbeslissing te komen. Het voordeel is dat de Poolse presidentsverkiezingen dan achter de rug zijn en er mogelijk meer duidelijk is over het financiële plaatje.
Maar Michel maakt zich beter niet te veel illusies. De trein van de Green Deal is vertrokken, maar of de plannen van de Commissie ook ongeschonden het eindstation halen, is verre van zeker. De vermaledijde Britten zijn nog niet volledig vertrokken of er staan al nieuwe dwarsliggers klaar.