Johan Thibaut: ‘Salduz mag wat kosten’

Wat niets kost, wordt niet gewaardeerd. Op het eerste gezicht een boutade, maar jammer genoeg zit er een kern van waarheid in. Kijk maar naar de rechtshulp. Deze dagen wordt de kost van de rechtsbijstand sterk in vraag gesteld. Een befaamd strafrechtpleiter vindt de Salduz – regeling weggegooid geld en de minister van justitie en de regering kunnen blijkbaar geen vat krijgen op de problemen die het systeem met zich meebrengt.

Tegenover Baantjer

Voor er van Salduz sprake was, waren de overheidsbetalingen van de rechtshulp ook al complexe materie en regelmatig voer voor discussies. Tot dusver niets nieuws. Maar Salduz heeft de zaken er niet bepaald makkelijker gemaakt. Dus, voeren we Salduz dan gewoon af? Dan gooien we met het badwater niet alleen ons kind, maar ook onze beschaving weg.

We kennen het allemaal uit series als “Baantjer” of “Midsomer Murders”, populaire politiereeksen uit onze buurlanden: de politiedetective heeft een verdachte van een misdrijf gearresteerd en ondervraagt deze in een aparte ruimte. Naast of bij de verdachte zit een andere persoon. Die zegt meestal niet veel, soms niets. Andere keren fluistert hij iets in het oor van de verdachte, of gaat hij in discussie met de politiedetective.

Fictie, zegt u? Tot voor kort was dit naar Belgisch recht inderdaad fictie. De advocaat mocht nooit aanwezig zijn bij de verhoren door politie of onderzoeksrechter van een verdachte. Onder druk van het Europees Hof van de Rechten van de Mens heeft het Belgisch gerechtelijk apparaat zich moeten aanpassen, niet van harte en met het nodige gemor. Maar goed, ondertussen is het systeem aangepast aan de Europese eisen. En wie draait op voor de kosten?

Voor god of geld

Want door de Salduz-regeling heeft sinds kort élke verdachte bij het eerste verhoor recht op de bijstand van een advocaat. Wie financieel niet in staat is zelf een advocaat te betalen, krijgt er een toegewezen. De staat betaalt de rekening voor deze advocaten via een puntensysteem, waarbij elk jaar alle punten van alle advocaten samengeteld worden. Per punt wordt een bedrag vastgesteld. De naam “pro deo” (voor god) stamt nog uit de tijd dat de bijstand van een cliënt letterlijk “voor god” gebeurde. Een advocaat werd hiervoor niet betaald, maar bezorgde zichzelf wél een plaatsje in de hemel. Nu God verdwenen is uit de maatschappij, kun je “deo” vervangen door geld. Al jaren wordt de hoge kostprijs van dergelijk systeem in vraag gesteld.

Sinds het ontstaan van de Salduzwet zijn de moeilijkheden alleen maar gegroeid met de toenemende bijstand. Jaarlijks zijn er duizenden arrestaties en verhoren. Bovendien is het niet louter een kwestie van een dossier aanleggen, bespreken, reflectie en rechtbankwerk. Nee, de bijstand is effectief een spoeddienst geworden met dezelfde eisen als de spoedafdeling van een ziekenhuis. Op elk moment – dag en nacht – kan de advocaat opgeroepen worden en moet die alles laten vallen om zijn diensten te verlenen. Advocaten kunnen ervoor kiezen in de “Salduz” wachtdienst opgenomen te worden. In dit geval kunnen zij steeds opgeroepen worden. Of ze kunnen ervoor kiezen enkel voor eigen cliënten op te treden.

Spoeddienst kost geld

Een wachtdienst voor spoedgevallen kost zeer veel geld: het advocatenkantoor moet anders georganiseerd worden. Op elk uur van de dag moet er iemand beschikbaar zijn, zowel op de Rechtbank als op de kantoren van de gerechtelijke politie. Andere bezigheden, zoals het normale kantoorwerk, vastgestelde pleitzaken en vergaderingen verdwijnen zo naar de achtergrond. Een advocaat kan een oproep ontvangen in het midden van de nacht of tijdens vakantieperiodes. En hoe lang de bijstand zal duren, dat weet je al helemaal niet. Om het samen te vatten: Niet elke advocaat of elk advocatenkantoor is in staat zich op dergelijke wijze te organiseren, of wilt dit doen.

Gezien de “Salduz” dienst dus een bijzonder flexibele dienst is, blijkt deze duurder dan verwacht. Maar ze volledig in vraag stellen, is overdreven. België is eigenlijk best een fatsoenlijk land. We mogen trots zijn dat er juridische bijstand is voor iedereen, zodat niet enkel mensen met geld beroep kunnen doen op een advocaat op de moeilijkste momenten in hun leven. Gelukkig hebben ook mensen die geen eigen middelen hebben recht op professionele bijstand.

Jammer genoeg kan de dienstverlening van advocaten niet gratis zijn. Met de open hemelpoorten als enige beloning, kun je niet veel advocaten warm krijgen om 24 uur op 24 van wacht te zijn. Deze dienstverlening toont aan dat we in een beschaafde samenleving leven, mag daar geen prijskaartje aan vasthangen?

Omdat we beschaafd zijn

De regering en het gerechtelijk apparaat worstelen met de Salduzregeling. Logisch, Justitie in België is van nature conservatief, en Salduz heeft een copernicaanse revolutie teweeg gebracht. Dat de toekomstige kost niet voorzien kan worden is wel overdreven: door een eenvoudige rekensom kun je weten hoeveel arrestanten en gevangenen er de voorbije jaren geweest zijn of hoeveel gerechtelijke dossiers behandeld werden.

Laat ons niet het hele systeem in vraag stellen omwille van een hoog opgelopen prijskaartje. Want zo riskeren we ook onze beschaving in gevaar te brengen.

Bron: De Redactie