Samenvatting vormingsavond Laudate Deum met prof. Van Stichel

Vormingavond Laudate Deum 23 november 2023 door prof. Ellen Van Stichel

Waarom deze vormingsavond?

Als we met Logia meer verschil willen maken in de media, is het nodig om ons goed te vormen. Paus Franciscus zegt straffe en originele zaken over maatschappelijke onderwerpen, zoals over ecologie, ouderen, migratie, relaties, enzovoort.

Wie is Ellen Van Stichel?

Prof. Ellen Van Stichel is professor christelijke politieke en sociale ethiek aan de faculteit theologie van de KULeuven. Centraal in haar onderzoek staat de vraag naar de theologische bijdrage aan samenlevingsvraagstukken zoals ongelijkheid, armoede, sociale exclusie vanuit de vraag naar het goede leven voor allen.

1. Korte opfrissing Laudato Si’

Laudate Deum is een vervolg op Laudato Si’ uit 2015. Het was de eerste keer dat een encycliek volledig gewijd werd aan het thema klimaat.

De vertrekpunten waren:

• Vreugde en verwondering over de schepping, ‘ons gemeenschappelijk huis’
• Problemen zijn ernstig, en technocratische en economische oplossingen zijn onvoldoende

De paus stelde dat er echt een mentaliteitswijziging nodig is, dat we niet alleen moeten zitten wachten op technocratische oplossingen. Hoe moet die mentaliteitswijziging er uit zien? Integrale ecologie; met verbondenheid tussen God – mens – natuur. Alles in de schepping draagt iets van de schoonheid van God.

• Socio-economische crisis (armoede, ongelijkheid) en ecologische crisis zijn twee zijden van eenzelfde medaille: vb. huizen getroffen aan de Vesder, Pepinster…
• Hoe kijken we? Nood aan ‘contemplatieve blik’, vanuit het ‘licht van het evangelie’, met vertrouwen op Gods werkzaamheid en nabijheid
• Nood aan ‘ecologische bekering’, structureel en persoonlijk -> het moet anders, maar wat kan ik zelf doen?
• Spiritualiteit: wat is de grond voor ons vertrouwen, ons geloof en onze inzet ó burn-out bij activisten. Van waaruit doen we het? Waarop kunnen we terugvallen?

2. Korte intro over Laudate Deum

Laudate Deum is een noodkreet: de paus zegt dat we nu op een breekpunt zitten, we kunnen niet meer terug. Waarom de titel? “Praise God (Laudate Deum), for when human beings claim to take God’s place, they become their own worst enemies” Best wel negatief!

3. Uitwisseling en bespreking 4 centrale thema’s

THEMA 1. ANALYSE VAN EN VISIE OP DE KLIMAATCRISIS

Eerst uitwisseling: Hoe bekijk ik de klimaatverandering en hoe reageer ik er op? Herken ik in mijn reactie ook onderliggende emoties?

Wat zegt Laudate Deum:

• Weerstand en verwarring (ook binnen de kerk!)
  • ontkenning: ‘klimaatverandering is van alle tijden’, altijd periodes van temperatuursschommelingen; er is ook extreme koude
  • Gebrek aan informatie
  • Verwarring en foute argumentatie: ‘schuld van de armen owv bevolkingsprobleem’; zal leiden tot jobverlies

De paus zegt dat klimaatverandering een onmiskenbare realiteit is, waarvan de oorzaak bij de mens ligt. Wij zijn verantwoordelijk voor de erfenis die we achterlaten.

THEMA 2. ACHTERLIGGEND MENS-EN WERELDBEELD

Eerst uitwisseling: Welk mens- en wereldbeeld ligt volgens mij ten gronde aan de klimaatcrisis? Welke economische modellen spelen ons parten? Zie ik ook alternatieven?

Het technocratisch paradigma is een probleem. “Het zijn experten die moeten zeggen wat we moeten doen”. Geloof in de menselijke macht die steeds moet toenemen om de dingen onder controle te houden. (the sky is the limit)  Schepping en natuur zijn slaaf hiervan, staan tot onzer beschikking. Het stelt mechanismen voor, maar geen ethiek, cultuur en spiritualiteit om onszelf te begrenzen. Het technocratisch paradigma staat haaks op het christelijk paradigma, omdat het de mensen van onder uit disempowert, ze smoort actie van onderuit in de kiem. <-> Het christelijk paradigma ziet de mens als onderdeel van de schepping. De schepping en natuur zijn geschenken. Vanuit de spiritualiteit moeten we op zoek naar een nieuw evenwicht.

De paus is echt niet gerust in het technocratisch paradigma, nog meer vragen hierbij dan in Laudato Si’.

THEMA 3. ACTOREN

Eerst uitwisseling: wie is verantwoordelijk? Wie moet iets doen?

Volgens de paus:

• de internationale politiek: ze is veel te zwak, crisis van de oude diplomatie en oude internationale instituties. Er is nood aan een wereldlijke autoriteit die bindende afspraken maakt

Hij ziet het echt heel somber in: To say that there is nothing to hope for would be suicidal, for it would mean exposing all humanity, especially the poorest, to the worst impacts of climate change. (53)

• De maatschappij: vanuit de nationale overheid en de rol van het middenveld. Ook over klimaatactivisten is de paus positief: “In Conferences on the climate, the actions of groups negatively portrayed as “radicalized” tend to attract attention. But in reality they are filling a space left empty by society as a whole, which ought to exercise a healthy “pressure”, since every family ought to realize that the future of their children is at stake.” (58)
• Families en gezinnen (iedereen dus eigenlijk): Nonetheless, every little bit helps, and avoiding an increase of a tenth of a degree in the global temperature would already suffice to alleviate some suffering for many people. Yet what is important is something less quantitative: the need to realize that there are no lasting changes without cultural changes, without a maturing of lifestyles and convictions within societies, and there are no cultural changes without personal changes. -> we moeten ons niet te veel afvragen ‘wat is mijn bijdrage nu kwantitatief gezien?’ Nee, we creeëren op deze manier een nieuwe cultuur, van onderuit verandering brengen

THEMA 4. LINK MET GELOOF & SPIRITUALITEIT

Eerst uitwisseling: Zie ik een link tussen het klimaatprobleem en mijn geloof/spiritualiteit? Zo ja, wat is voor mij die link? Moeten we als christenen bezorgd zijn hierom en zo ja, van waaruit komt dat dan? Inspireert mijn geloof mijn betrokkenheid op dit probleem? Op welke manier?

De paus steekt ons een hart onder de riem: geloof geeft kracht om een leven te veranderen.

4. En nu? Wat te doen in de media?

Aanleidingen: klimaatbetoging op 3 december, COP28, goede voornemens… in groepjes hierover uitgewisseld en afspraken gemaakt.