Kolet Janssen: ‘Lik op stuk of de andere wang?’

Voel je je onrechtvaardig behandeld? Ga dan meteen over tot actie! Post een filmpje op facebook, haal een kalasjnikov uit je auto, schop met je vrienden een automobilist verrot. Lik op stuk schijnt de onderliggende beweegreden te zijn van veruit de meerderheid van de mensen. Diezelfde mensen beweren dat ‘respect’ voor hen een heel belangrijke waarde is. Maar dan wel een vorm van respect volgens hun eigen definitie. ‘In onze pluralistische maatschappij kunnen we alleen samenleven dankzij wederzijds respect’, klinkt het nogal eens. Op het eerste zicht een verdedigbare uitspraak. Maar is dat wel zo? Vervalt de plicht om respect te tonen automatisch als je niet op respect van de ander kunt rekenen?

Recht op respect

Waarom heeft iemand recht op respect? In de eerste en enige plaats omdat hij een mens is. Niet omdat hij dezelfde opvattingen of gewoontes heeft als wij. Elke mens heeft namelijk recht op zijn eigen opvattingen en gewoontes, op voorwaarde dat die niet tegen de wet ingaan. We kunnen er best mee leven als mensen anders over de dingen denken, op voorwaarde dat ze onze opvattingen ongemoeid laten en er liefst zelfs enige waardering voor kunnen opbrengen. Zo kunnen christenen en humanisten in de praktijk perfect samenwerken in sociale projecten, vanuit een andere inspiratie maar met een gelijkaardig doel voor ogen. Een ideale pluralistische wereld ziet er in onze ogen zo uit: met mensen die vanuit verschillende invalshoeken meewerken aan dezelfde idealen. In feite is het dan niet zo moeilijk om elkaars overtuiging te respecteren. Christenen zouden zo’n wereld ‘het Rijk Gods’ noemen, maar dat zou ongetwijfeld ergernis oproepen bij de humanisten.

Automatisch respect?

Maar wat gebeurt er als een individu of een groep mensen geen respect kan opbrengen voor de opvattingen of gewoontes van een andere groep? Als ze ervan overtuigd zijn dat de evolutieleer een dwaling is? Of dat vrouwen zonder hoofddoek niet ‘respectabel’ zijn? Of dat euthanasie geen automatisch recht is? Of dat bidden achterhaald is? Of dat je ‘stomme’ mensen best een beetje mag pesten? Of dat roekeloze automobilisten wel eens een lesje verdienen? Verliezen die mensen hun recht op respect enkel en alleen omdat ze geen respect hebben voor de overtuiging van anderen? Of kan een pluralistische samenleving hen ook dan het recht op respect verzekeren, omdat ze nu eenmaal mensen zijn?

Gelijk overstijgen

Het is geen gemakkelijke vraag en iedereen herkent de spontane neiging om ‘gelijk over te steken’. Voor wat, hoort wat. Je krijgt niet meer dan je geeft. Maar wie echt gelooft in pluralisme moet een stap verder kunnen zetten. Pluralisme wordt namelijk pas echt als het ook eenzijdig in praktijk wordt gebracht. Jij mag van mij denken wat je wilt, ook al geef je blijk van een veroordelende houding tegenover mij. Zolang je niet tegen de wet ingaat, kan ik dat hanteren. De waarde van mijn respect mag niet afhangen van wat ik ervoor in de plaats krijg. De waarde van mijn respect staat op zichzelf. Los van wat jij daarover denkt. Het is geen gemakkelijke houding, maar het geeft wel krediet aan mensen. Het biedt de kans om te laten zien wat respect in zijn diepste betekenis is. Het kan mensen ook uitdagen om zelf een stap te zetten naar meer pluralisme. Het heeft iets van het verhaal van ‘de andere wang’ voor wie daarin thuis is. Net zoals geweldloos verzet soms schrijnende mishandeling uitlokt, is het meestal wel de houding die op de lange duur overwint. Dat zal met respect niet anders zijn.

Bron : De Redactie