Paul Quirynen: ‘Zonder veel genade…’
Jozef De Kesel is als bisschop van Brugge een wijs en vriendelijk man. Samen met Johan Bonny was hij de drijvende kracht om fundamenteel na te denken over de problematiek van seksueel misbruik in de Kerk en om constructieve stappen te zenden om een spijtig verleden te verwerken. Zijn bijdrage voor de bijzondere parlementaire commissie was bijzonder vernieuwend en zinvol en was medebepalend om ondanks verjaring slachtoffers van misbruik zowel emotioneel als materieel tegemoet te treden.Zonder te willen oordelen over één specifiek dossier stel ik vast dat er in de media nauwelijks aandacht was voor de achterliggende en belangwekkende problematiek van zinvol straffen, van re-integratie van medemensen die op een verkeerd spoor zitten en ook van het aanvaarden van fouten en falen bij elkaar en ten slotte ook het geven van een tweede kans…Tevens werd de voorbije dagen ook onrecht aangedaan aan vele mensen die professioneel en geëngageerd werken in de wereld van reclassering, probatievoorwaarden en strafuitvoeringsrechtbank. Hun dagelijkse inzet verdient meer aandacht en ook waardering omdat hun werk maatschappelijk zinvol is. Vergevingsgezindheid was steeds een christelijke waarde, misschien verdient deze ook een tweede kans.
Ook daarom deze enkele overwegingen.
Onverbiddelijk
… Het strafrecht dient keihard te zijn …Wie een wet overtreedt dient gestraft te worden en dit zonder pardon. Wie jaren gevangenisstraf kreeg van zijn rechter heeft nu maar één opdracht …zijn straf uitzitten….
Helaas vind je de voorbije jaren heel wat van dergelijke opmerkingen en ik vrees dat de vox populi vandaag helaas neigt naar strafverzwaring en onverbiddelijkheid qua beteugeling van zware misdrijven.
Het is evenwel goed en zinvol dat er tot op heden in het strafrecht gelukkig heel wat nuancering mogelijk was en is. Bij de behandeling van een strafproces ten gronde wordt er vaak heel genuanceerd gedebatteerd over kwalificaties, verschoningsgronden of verzachtende omstandigheden. In een goed strafproces dient iedere beklaagde alle kansen te krijgen om zijn verhaal te vertellen en kan de visie van de beklaagde ook getoetst worden aan de visies van het Openbaar Ministerie en de burgerlijke partijen. Het bestaan van een onafhankelijke rechter waarborgt eveneens de kansen van ieder burger op een eerlijk proces terwijl deze rechter ook nog beschikt over een vork van mogelijkheden inzake bestraffing.
Tweede kansen kunnen beklaagden ook in ruime mate opvragen door toepassing te vragen van hetzij opschorting van straf al dan niet met probatievoorwaarden en/of het pleiten voor een bestraffing doch met uitstel voor een aantal jaren. Ook een procedure van eerherstel kan heilzaam zijn om een soms droef verleden te klasseren.
Ook daders veroordeeld tot een effectieve gevangenisstraf kunnen later nog een beroep doen op nieuwe kansen bij de pleidooien voor de strafuitvoeringsrechtbanken. Wie eerlijk is en met schuldbesef en -inzicht spreekt, wie een geloofwaardig en nieuw perspectief voor zijn leven heeft krijgt inderdaad nieuwe kansen zolang de wet Lejeune, die nu enigszins verstrengd is, overeind zal blijven.
Alternatieven
Te vaak wordt in strafrecht het principe van vergelding zonder meer toegepast … schuld en boete. Meer en meer groeide evenwel ook het idee dat misdrijven vaak ontstaan door een samenloop van soms spijtige omstandigheden. Als in dergelijke situaties alle betrokken partijen bereid zijn hierover te praten en herstelgericht te denken, kunnen ook alternatieven bedacht worden om echte strafprocessen te vermijden. Op diverse vlakken tracht het Openbaar Ministerie dan ook vaak om via strafbemiddeling een vergelijk te vinden tussen dader en slachtoffer zodat ook een samenleving zelf gebaat is door dergelijk herstelgerichte initiatieven, die soms ook leiden tot een vorm van verzoening tussen dader en slachtoffer.
Binnen het strafrecht geldt steeds weer het aspect “vergelding”, doch hoe dan ook dient bij de strafbepaling en/of strafuitvoering ook de idee van “vergeving” ter sprake te komen. Als horizon bij rechtspraak dient men toch steeds voor ogen te houden dat wetsovertreders steeds weer dienen te integreren in de samenleving, waarvan zij de spelregels hebben overtreden. Voorwaarde om te kunnen spreken over vergeving is evenwel de aanwezigheid van enerzijds schuldherkenning en een ernstig besef dat misdrijven steeds schade berokkenen aan derden of de samenleving.
Geïnterneerden
Helaas zijn er ook een aantal veroordeelde medemensen die psychiatrische ernstig ziek zijn en die daardoor een blijvend gevaar uitmaken, vaak voor zichzelf maar ook voor hun omgeving. De voorbije maanden was er heel wat discussie en verontwaardiging over het beleid van de overheid naar geïnterneerden en over het spanningsveld tussen psychiatrie en justitie. Het blijft een fundamentele uitdaging en plicht om ook psychisch zieke mensen die zware misdrijven hebben gepleegd, te blijven respecteren als medemens en hen op een medisch en sociaal verantwoorde wijze de zorg te waarborgen die ieder mens verdient, zelfs wanneer het niet meer verantwoord zou zijn om hen ooit terug te sturen naar de gewone samenleving. Een debat over de kwetsbaarheid van mensen en de oorzaken ervan dient genuanceerd te gebeuren en niet enkel in het kader van één specifiek erg emotioneel geladen strafdossier. Een beleid moet wetenschappelijk onderbouwd worden en ook ondersteund door multidisciplinaire vakmensen, die de soms vreemde realiteit ook echt kennen.
Afschrijvingen dienen enkel te gebeuren in het kader van onze boekhouding. Een humane samenleving moet vooropstellen dat wij medemensen niet zomaar mogen afschrijven en hun nieuwe kansen moeten bieden. Voor iedere dader en ook voor ieder slachtoffer dient er steeds weer een aanvaardbare oplossing gezocht te worden voor het herstel van verbroken evenwichten. Er is slechts toekomst voor mensen wanneer er opnieuw perspectief is.