Mark Geleyn: ‘Syrië, een uitzichtloos conflict’

In december 2004 overlegden de EU-leiders over maatregelen die ze wilden nemen tegen het Soedanees regime dat toen met de hulp van woeste bendes de bevolking in Darfoer terroriseerde. Actiegroepen, politici, schrijvers in heel Europa eisten onverwijld actie tegen het regime van president Bashir. De Europese regeringsleiders zelf deden kordate uitspraken. Schendingen van de mensenrechten worden niet getolereerd. Als het van hen afhing kwam er meteen een vredesoperatie.

Maar helaas, Afghanistan eiste onze middelen op en er is geen geld en de regering Bush neemt zelf ook geen initiatief voor een interventie. Dus legden onze regeringsleiders zich bedroefd neer bij wat meer sancties tegen Khartoum en vertrouwden zij verdere actie toe aan de Verenigde Naties. Het was een episode die veel bloot legde over de kracht van onze overtuigingen en de politieke wil van onze regeringen. Hoe zei Willem Elschot het : tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren.

Islamisten

Nu, zes jaar later, woedt een hevige burgeroorlog in Syrië. Op de aanvankelijke eisen tot meer burgerlijke vrijheden reageerde het Assadregime met brutaliteit. De opstandelingen radicaliseerden. Beide zijden begaan wreedheden. Beide voeren hun oorlog in het besef dat de verliezer zwaar zal boeten. “Vae victis”, wee de overwonnene, is in West Europa een wat afgezwakt begrip, maar niet in het Midden Oosten.

Zoals met alle revoluties, at ook deze haar eigen kinderen op. De oorspronkelijke oppositiegroep, de Syrische Nationale Raad, is verregaand gedesintegreerd en het Vrije Syrische Leger is ook niet meer de voornaamste tegenspeler van Assad. Dat zijn de islamisten en extremistische salafisten. Zoals in Egypte, zijn de moslimbroeders goed op weg om de opstand weg te kapen. Maar vele Syriërs willen zich niet met de radicale moslims vereenzelvigen. Gevolg: hoe meer de opstand islamistisch wordt, hoe sterker de cohesie in de rangen van Assad. En hoe ongenadiger de strijd.

Interventie?

Zoals in 2004, gaan in het Westen stemmen op om tussen te komen. Kunnen we onverschillig blijven tegenover zoveel leed, zoveel wreedheid ? Zijn we niet tussengekomen in Libië? Moeten we de Arabische Lente niet ondersteunen? Wat kunnen we doen? Moeten wij wel iets doen?

En zoals zo vaak, botsen humanitaire reflexen met strategische belangen. Wij hebben er namelijk geen belang bij één partij ten koste van de andere te steunen. Het Assadregime is brutaal, beknot vele vrijheden, stookt onrust in Libanon, bewapent Hezbollah, staat Israel naar het leven en wordt gesteund door het Iraanse mullahregime. Maar het regime in Damascus beschermt wel de religieuze vrijheden van de Syrische minderheden. Onder de rebellen zijn er velen die even brutaal te werk gaan en die uit zijn op een sunnitisch regime, antiwesters, zonder mededogen voor Allawieten, christenen, Armeniërs, en even vijandig tegenover Israël. Waarlijk een moeilijke keuze.

Humanitaire interventie?

Maar de beelden die ons steeds weer bereiken, hetzij via clandestiene gsm-opnames of via geënsceneerde propagandavideo’s, houden onze humanitaire reflex smeulend. Dus toch nadenken over humanitaire initiatieven? Het stadium van politieke sancties zijn we al lang voorbij. Andere opties zijn gevaarlijk en onrealistisch. Humanitaire corridors organiseren ter bevoorrading van vluchtelingen en geterroriseerde burgers? Het lijkt voor de hand liggend, maar zelfs de huidige VN waarnemers lopen gevaar neergeschoten te worden door groepen die het conflict willen escaleren.

Soldaten die we zouden sturen om die corridors te bewaken, zouden pionnen zijn in de strijd tussen meedogenloze groepen. Safe havens inrichten, zoals destijds in ex-Joegoslavië ? Een edel concept, maar we weten wat er gebeurde in de “veilige zone” Srebrenica, waar Nederlandse VN-troepen Bosnische moslims onder hun hoede hadden. De opstandelingen bewapenen? Een onaantrekkelijke maar realistische optie, als we wisten in welke handen de wapens terecht komen én als we een escalatie van het geweld erbij nemen. Militaire installaties van het regime bombarderen, zoals in Libië ? Mooi keuzelijstje.

VN

Maar laat ons niet te snel vooruit lopen. Voor bijna alle maatregelen hebben we een resolutie van de veiligheidsraad van de Verenigde Naties nodig. Dat vinden we zelf. Zo’n resolutie geldt namelijk in het politieke Europa van vandaag als een onmisbare voorwaarde, quasi als een kwaliteitslabel, voor elke vredesoperatie die wij met de Europese Unie of de NAVO overwegen. Een idealistische visie op de VN, dat wel. Het is echter een visie die heel onze Europese defensiepolitiek lam legt.

In de veiligheidsraad zetelen namelijk Rusland en China als permanente leden, plus nog enkele andere landen die burgerlijke vrijheden niet zo nauw nemen. Als we voor elke vredesoperatie die de Europese Unie, of de NAVO overweegt, de voorafgaandelijke zegen van de veiligheidsraad nodig hebben, dan betekent dat dat Moskou en Peking in laatste instantie meebeslissen. Daarmee kunnen we een kruis maken over onze Europese defensiepolitiek.

Niets doen

Voor sommigen is die voorafgaande zegen van de Veiligheidsraad trouwens een welkome schaamlap om hun onwil tot het nemen van een Europees initiatief, te verbergen. In elk geval is de Europese defensiepolitiek, die in 2000 met enthousiasme was gestart, met deze VN-enkelband aan het been, vastgelopen.

Er komt een ander probleem op ons af. Indien het Assadregime valt, hebben de Syrische christenen geen toekomst meer in eigen land. Zij zullen uit het land gepest worden, zoals de Iraakse christenen dat in Irak al ondervonden. Kerken in brand, bommen, pesterijen. Zoals de Egyptische christenen mogen verwachten als de moslimbroeders aan de macht komen. Dat betekent duizenden die naar Europa willen en bij ons asiel zullen vragen. Gaan we die opnemen?

Twee jaar geleden liep in Duitsland een debat over het opnemen van Iraakse christenen, die de vervolgingen in Irak ontvluchtten en in Duitsland asiel vroegen. Sommige Duitsers vonden dat men geen “voorkeurbehandeling voor christenen” mocht instellen, dat zou sectair zijn, niet politiek correct. Andere vervolgde minderheden worden zonder bezwaar als zodanig geïdentificeerd. Voor christenen ligt dat in het Europese avondland tegenwoordig blijkbaar moeilijker.

Bron: De Redactie