Katleen Alen & Ellen Van Stichel: ‘Een (donder)wolk van een baby’
De vondst van een baby in de vondelingenschuif lokt heel wat reacties uit. Ongeloof en verbazing, maar toch ook begrip voor een – vermoedelijk wanhopige – moeder of vader die door een kind te vondeling te leggen misschien zijn leven heeft gered. Dat zij zichzelf niet in staat achten om voor hun kind te zorgen, maakt hen nog niet tot een ‘slechte moeder of ouder’.
Ze staan het af ‘in het belang van hun kind’ om het te beschermen en een kans te geven op een betere toekomst. Als deze ouders anoniem afstand willen doen van hun kind, is de vondelingenschuif nu de enige uitweg (tenzij ze de landsgrenzen willen oversteken om anoniem te bevallen). Het is dan ook goed dat dit initiatief er is, al is het niet de ideale oplossing (mocht die voor zulke situaties al bestaan). De vondelingenschuif is vanzelfsprekend beter dan kindermoord als wanhoopsdaad, maar discreet bevallen wettelijk toestaan is een beter alternatief.
Die schuif houdt risico’s in
De vondelingenschuif laat toe dat een moeder achteraf door middel van een kenteken dat zij kan meenemen de band met haar kind kan bewijzen, maar zo’n ‘bewijs’ kan natuurlijk verloren gaan of doorgegeven worden. Bovendien kan het kind zelf zijn of haar moeder niet opsporen, het initiatief ligt volledig bij de moeder, terwijl adoptiekinderen juist vaak worden geconfronteerd met de vraag ‘waar kom ik vandaan?’.
Bovendien krijg je nu automatisch een politioneel onderzoek naar de ouders, want je kind te vondeling leggen is strafbaar. Een wettelijk alternatief zou deze wanhoopsdaad uit de illegaliteit halen. Bovenal zou dat de levensbedreigende risico’s vermijden die verbonden zijn aan bevallen op een anonieme plek of als kind te vondeling gelegd worden. De vrouw zou op een medisch verantwoorde manier kunnen bevallen en er zou hulp geboden kunnen worden bij de verwerking van haar beslissing.
Vanuit de rechten van het kind – dat zijn roots mag kennen – en vanuit een bekommernis om zowel de medische als de psycho-sociale zorgen voor moeder en kind, zeker na een bevalling op een anonieme plek, steunen wij het wetsvoorstel in de Senaat over ‘discreet bevallen’ als alternatief. In tegenstelling tot anoniem bevallen laat discreet bevallen wel de mogelijkheid open om later kennis te nemen van de afstamming, op initiatief van een ouder en/of het kind. In tegenstelling tot adoptie, worden de identiteitsgegevens van de moeder niet op de geboorteakte vermeld en kan zij volledig onbekend blijven. Wel kan zij een reeks van niet-identificeerbare gegevens (bijvoorbeeld over haar gezondheid en die van de vader, over de afstamming van het kind en de omstandigheden van zijn geboorte) in een envelop steken die het kind later kan inzien. De moeder kan die lijst altijd aanvullen of intrekken.
Als het kind meerderjarig is, kan het op verzoek die lijst met niet-identificeerbare gegevens inkijken. Het kind kan ook vragen om de identiteit van de moeder te kennen en als de moeder hiermee instemt, kan ze vrijgegeven worden. Uiteindelijk kunnen zij elkaar dan ontmoeten. Daar hoort een goede begeleiding bij om dit tot een zo positief mogelijke ervaring te maken. Als de moeder zich hiertegen verzet, voorziet de wet de mogelijkheid tot bemiddelend optreden. De moeder behoudt het recht om te weigeren haar identiteit bekend te maken. Een wet die discreet bevallen mogelijk maakt, is geen ideale oplossing, maar kan een vangnet zijn voor vrouwen die op dat moment geen andere uitweg zien.
Preventie en begeleiden
De belangrijke vraag blijft waarom die vrouwen geen andere uitweg zien. Preventie blijft cruciaal, en daarna aandacht voor de mogelijke begeleiding en zorg voor die – vermoedelijk ongepland en ongewenst – zwangere vrouwen. Zodat we te minste de angst bij hen wegnemen om – desnoods anoniem – hulp te vragen en hun geheim niet alleen te moeten dragen. Hen zo de mogelijkheid geven om te zoeken naar een keuze omtrent hun zwangerschap die in hun situatie de beste is. In sommige gevallen zal dat discreet bevallen zijn.