Jan Goossens: ‘Wie durft de Afrikaanse leiders aanspreken?’
‘Als dit jullie idee is van Europa, mogen jullie het houden.’ ‘Een bedroevend spektakel.’ Aan het woord zijn Italiaans premier Matteo Renzi en zijn Belgische collega Charles Michel (MR), en ze hebben het over de Europese top over de vluchtelingencrisis van vorig weekend. Meer dan een rondje zwartepieten werd het niet. Vaagheid was troef, vrijblijvendheid de joker.
De discussie leek zich meer toe te spitsen op de tegenstellingen tussen de lidstaten onderling (in het bijzonder in Oost- en West-Europa) dan op het lot van de vluchtelingen. Daarmee werd eens te meer pijnlijk duidelijk hoe onmachtig en onbeholpen de Europese leiders met het vluchtelingenprobleem omgaan. Samen een vuist maken tegen Griekenland gaat blijkbaar makkelijker.
De maatschappelijke discussie over het lot van de vluchtelingen dreigt daardoor te verzanden in onverschilligheid ‘omdat we er toch niets aan kunnen doen’. Het lijkt wel een discussie onder amateuristische brandweermannen. Ze blussen in het wilde weg, zonder na te denken over wat ze met de brandhaarden moeten doen.
Als het over vluchtelingen gaat, wordt alles al snel op één hoop gegooid. Er is nochtans een groot verschil tussen een economische en een politieke vluchteling. Een Syriër heeft andere redenen dan een Nigeriaan. Onlangs zei een Gambiaanse vluchteling op de VRT dat hij naar Europa wilde ‘to take good care of my family’. Niemand met enig gevoel voor rechtschapenheid kan dat onredelijk vinden. Maar waarom lukt hem dat niet in Gambia?
Museveni, Nkurunziza, Compaoré
Het Afrikaanse continent zit met een huizenhoog probleem. Hoeveel Afrikaanse machthebbers hebben de wet niet naar hun hand gezet om hun mandaat te verlengen? Denk aan Museveni, Nkurunziza, Kabila, Compaoré. Wie begrijpt dat een bejaard dictator als Mugabe erin slaagt om aan de macht blijven en zijn land dag na dag te verarmen? Hoe kan het dat een psychopaat als Joseph Kony met zijn Lord’s Resistance Army nog steeds rondwaart in het vierlandenpunt Oeganda, Soedan, Congo en Centraal Afrikaanse Republiek en terreur blijft zaaien? Waarom reageert Paul Kagame steeds als door een wesp gestoken als de mensenrechten in Rwanda in vraag worden gesteld? Hoe is het mogelijk dat Zuid-Afrikaans president Jacob Zuma de Soedanese leider Omar el-Bashir ‘en stoemelings’ terug naar Soedan liet vertrekken, terwijl hij zich moet verantwoorden voor het internationale strafhof?
Autocratie en cleptocratie, cliëntelisme en tribalisme, vriendjespolitiek en ondoorzichtige financiële stromen, ze blijven een plaag in het bestuur in vele Afrikaanse landen. De Mo Ibrahim Foundation reikt sinds 2007 jaarlijks een prijs uit voor een Afrikaanse leider die zich verdienstelijk heeft gemaakt op het vlak van goed bestuur. De helft van de jaren werd de prijs niet uitgereikt bij gebrek aan geschikte kandidaten.
Al te vaak ontbreekt het aan moed om dat luidop te zeggen én Afrikaanse leiders aan te spreken op hun verpletterende verantwoordelijkheid. Een mix van angst voor een sneer over neokoloniale bemoeizucht en economische belangen verlamt de westerse wereld.
Het besluit van Daniël, de Eritreeër die in deze krant aan het woord kwam, was even helder als pessimistisch: ontwikkelingsgeld komt te vaak in verkeerde handen terecht, de bevolking voor wie het bedoeld is blijft achter (DS 25 juni) .
Toen bekend werd dat het Belgische marineschip Godetia 645 vluchtelingen uit zee haalde op een dag, onderstreepte minister van Defensie Steven Vandeput dan toch voorzichtig het belang van aanpak van de problemen in de landen van herkomst zelf. Zulke stemmen horen we te weinig.
Zolang er internationaal niet met daadkracht ingezet wordt op lotsverbetering van mensen in hun land van herkomst, blijft het brandweerman spelen en zullen de beelden met bootjes van vluchtelingen die de Middellandse Zee oversteken ons blijven overspoelen.