Patricia Adriaens: ‘Arme zelfstandigen? Bestaan die écht?’

Is armoede bij zelfstandigen een onderschat maatschappelijk probleem, of verbergen de officiële inkomens veel “zwart”? Dit is maar één van de vooroordelen die leven ten opzichte van zelfstandigen.

Reëel probleem

Niet eens altijd onterecht, maar toch moet je niet iedereen over dezelfde kam scheren. Laatst was ik op bezoek bij een vriend, fotograaf. Hij is persoonlijk failliet verklaard. Door dit persoonlijk faillissement verloor hij al zijn persoonlijke middelen, met uitzondering van de levensnoodzakelijke. Zijn bankrekeningen zijn onmiddellijk geblokkeerd, zelfs zijn resterende laatste euro’s werden in beslag genomen, hij had nog € 20 om wat eten te kopen. Zijn appartement was hij vóór het faillissement al kwijt, hij sliep in zijn winkel. Een badkamer had hij niet, enkel een lavabo en microgolfoven. Maar ook uit de winkel moest hij vertrekken, want hij kon zijn huur niet meer betalen. Door de financiële moeilijkheden kreeg hij ook psychische problemen. Hij was beschaamd over zijn situatie. Naar de dokter kon hij niet meer, zijn ziekteverzekering was niet in orde. Solliciteren probeerde hij wel, maar zijn zelfvertrouwen is niet meer wat het geweest is. Hoeveel verborgen “zwart” zit hier achter?Armoede bij zelfstandigen is een reëel probleem, nog meer in de huidige onzekere tijden. Het blijft echter nog te veel onbekend, of zelfs miskend. Bij de publieke opinie roept “een zelfstandige” nog te vaak het beeld van rijkdom op. In tegenstelling tot andere bevolkingsgroepen vechten veel zelfstandigen tot het bittere einde. Ze zijn niet geneigd vlug hulp te zoeken, laat staan hun hand op te houden bij het OCMW of elders. De kennis over zelfstandigen is bij heel wat OCMW-ambtenaren weliswaar verbeterd, toch bestaat bij sommigen nog altijd het beruchte wantrouwen als zelfstandigen komen aankloppen. Want klopt dat inkomen wel? Zijn ze echt arm?

De humanitaire behoeften van ondernemers in moeilijkheden

Ondernemers in moeilijkheden en in het bijzonder na faling hebben een grote behoefte aan informatie over hun rechten en plichten. Ze weten doorgaans niet wat ze van juridische en economische dienstverleners en van gerechtsmandatarissen mogen verwachten. Doordat ze niet weten welke gevolgen de faillissementsprocedure zal hebben op hun vermogen en de toegang tot een nieuwe activiteit, leven ze in angst. Ze verkeren langdurig in een grote onzekerheid. Ze ondervinden drempels voor toegang tot financiële dienstverlening, gezondheidszorg, vervangingsinkomsten, de woon- en arbeidsmarkt. Ze worstelen met hun zelfvertrouwen en hun vertrouwen in de samenleving is vaak problematisch.

Bovendien belanden ondernemers in moeilijkheden vaak in een verregaand sociaal isolement. Verschillende factoren werken dit in de hand. Er is enerzijds de schroom om hulp te vragen en de schaamte omwille van het eigen tekortkomen. Ze verbergen hun problemen of zien de faling van hun zaak als een persoonlijke mislukking. Het sociaal isolement wordt in de hand gewerkt door een aantal praktische gevolgen van de faling. De auto, gsm en PC, ervaren als essentiële elementen voor communicatie en mobiliteit, gaan vaak op in de vereffening van de eenmanszaak en de vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid.

Heel wat zekerheden vervallen, vaak is het zelfs noodzakelijk te verhuizen. Ook gezinsverbanden houden niet altijd stand in financiële stormen. Een en ander maakt deze doelgroep moeilijk bereikbaar voor organisaties die zich inzetten om tegemoet te komen aan de behoeften van deze doelgroep.

Opvang en begeleiding

Gelukkig zijn er verschillende verenigingen die schitterend werk leveren om gefailleerden te begeleiden. Zoals Tussenstap (Unizo) en Efrem, organisaties die zelfstandigen in moeilijkheden begeleiden, maar ook hulp verlenen aan gefailleerden. Behalve opvang en begeleiding, willen ze arme zelfstandigen afhelpen van hun schroom en onterechte schaamte. Mislukken hoort bij het ondernemen. Dat moeten we maatschappelijk leren aanvaarden. Maar zelfs met het beste advies blijft ondernemen mensenwerk. Daarom zijn een menselijke, rechtvaardige aanpak en passend begrip nodig voor zelfstandigen in armoede.

Ook accountants kunnen de situatie van ondernemers in moeilijkheden met een kleine moeite ondersteunen. Het volstaat dat zij ondernemers in moeilijkheden, waar of wanneer zij hen ook ontmoeten, informeren over de mogelijkheden om zich kosteloos, discreet, dicht bij huis en deskundig te laten bijstaan in crisissituaties.

De overheid heeft als taak om die organisaties te steunen en zelfstandigen in moeilijkheden te sensibiliseren om tijdig aan te kloppen, om vroegtijdig begeleid te worden en niet te wachten tot het kalf verdronken is. Die initiatieven werken trouwens kosteloos en discreet en dit op juridisch, bedrijfseconomisch en menselijk vlak. Ze werken ook met vrijwilligers, vaak zelf voormalige ondernemers die een faillissement achter de rug hebben en hun ervaringen kunnen delen. De humaniserende rol is hierin heel belangrijk. Heel wat menselijk leed kan voorkomen of verzacht indien ondernemers in nood tijdig de weg naar dat aanbod vinden.

Bron: De Redactie