David Dessin: ‘Wordt de VS een christelijk kalifaat?’

Op het internet regende het dadelijk reacties, van verontwaardigde kreten tot scheldtirades tegen het Hooggerechtshof, tot oproepen om Hobby Lobby plat te branden. Ook deredactie.be berichtte over deze zaak, en gaf daarbij als duiding vreemd genoeg enkel de visie van rechter Ginsburg, die tegen stemde. Misschien kan het geen kwaad om ook eens de argumentatie van de voorstanders van naderbij te bekijken? Misschien kunnen we er zelf nog iets van leren.

Het belangrijkste argument van Hobby Lobby gaat terug op de Religious Freedom Restoration Act van Clinton uit 1993 die in feite gewoon zegt dat de overheid wat extra moeite moet doen om religieuze bezwaren tegen haar beleid de accomoderen. Indien dat niet mogelijk is, moeten de bezwaarmakers zich aanpassen. Het argument van de advocaten van de familie Green (de eigenaars van HL) was hetzelfde: de Patient Protection and Affordable Care Act (‘ObamaCare’) kan perfect gerealiseerd worden zonder mensen ertoe te verplichten tegen hun religie in te gaan, en het het hooggerechtshof heeft dit argument geaccepteerd.

Meer nog, zoals rechter Alito – die voor stemde – stelde, het effect van dit oordeel op de vrouwelijke werknemers van Hobby Lobby zal zo goed als nihil zijn: deze zullen namelijk nog steeds toegang hebben tot elke mogelijke vorm van contraceptie. Het enige verschil is dat de eigenaars van HL niet langer verplicht kunnen worden in die middelen te voorzien. Verder moeten we eraan toevoegen dat er slechts voor vier van de twintig vormen van contraceptie een uitzondering werd gevraagd, daar deze een vorm van abortus zouden inhouden. Voor de andere contraceptieve middelen, (evenals geneesmiddelen zoals viagra) vroegen de Greens geen uitzondering.

Wat is dan het probleem? Dat het een precendent schept? Allesbehalve: er waren namelijk al uitzonderingen voor non-profit organisaties zoals kerken, liefdadigheidsinstellingen en ziekenhuizen. Net zoals HL nu kunnen deze organisaties bepaalde vormen van contraceptie door private verzekeringsbedrijven laten voorzien, in plaats van er zelf voor te moeten betalen. Het argument dat dit het begin is van een gevaarlijk slippery-slope effect waarbij bv racisten zich op hun religie zullen beroepen om hun zwarte werknemers anders te behandelen wordt enkel gehanteerd door mensen die weinig afweten van religie.

Een fundamentele kwestie als leven en dood zit fundamenteel in het christelijke denken verweven, wat niet gezegd kan worden van racisme (los van het misbruik van het evangelie door bepaalde slavenhandelaars). Voor de gemiddelde christen klinkt zo’n argument in ieder geval even absurd als Rick Santorum’s argument dat homohuwelijken zullen leiden tot huwelijken met dieren.

Waar hebben we het dan uiteindelijk over? Burgers die hun overheid vragen hen niet te verplichten tot het betalen van wat zij als een intrinsiek kwaad beschouwen (wat het geval is voor anticonceptieve middelen, aldus de Catechismus van de Katholieke Kerk, 2370), en de overheid – op voorwaarde dat ze haar beleid evengoed op andere wijzen kan realiseren – die dit toestaat.

Vanwaar dan al die vreemde reacties? Speelt er misschien een diepere strijd mee in de achtergrond?

Wellicht wel. Wat er meespeelt is de gedachte dat wanneer de seksuele revolutie botst met religieuze vrijheid, die laatste altijd aan het kortste eind moet trekken. De woede en hysterische reacties van sommige linkse Amerikanen over een oordeel dat in de praktijk geen enkel verschil zal maken voor vrouwelijke werknemers valt enkel te verklaren vanuit de achterliggende agenda dat het religieuze standpunt altijd moet verliezen. Wanneer religiueze mensen hun stem laten horen in de publieke ruimte worden zij – in Europa veel meer dan in de VS – weggehoond, alsof hun standpunt serieus nemen alleen al het begin van het einde zou zijn, van een slippery slope die ons recht naar een theocratie leidt. Zijn sexuele en seculiere ideeën werkelijk zo heilig dan? Heeft de religie dan geen enkel recht, zelf niet het recht om verkeerd te zijn?

Deze spanning is het gevolg van de strijd die grote groepen religieuze mensen in de VS al enkele decennia voeren om hun religie niet slechts als een private bezigheid te zien die geen legitieme rol te spelen heeft in de publieke ruimte. Richard Neuhaus was een van de belangrijkste verdedigers van deze gedachte (zijn ideeën stonden mee aan de basis van het Becket Fund for Religious Liberty dat de advocaten voor HL leverde). Neuhaus’ kritiek op de ‘naakte publieke ruimte’ zoals zijn boek uit ’84 heet vormt de directe oorzaak van de veranderde mentaliteit in de VS die de uitspraak over Hobby Lobby mogelijk maakte.

Onder zijn invloed begonnen Amerikaanse katholieken zich te roeren, de stille ‘cafetariakatholieken’ werden mondige en zelfverzekerde christenen die (ver van de libertairen van de Tea Party) een voortdurende strijd voerden voor het recht om hun visie in de publieke ruimte te laten horen. Na de uitspraak lazen we gisteren op de website van het invloedrijke tijdschrift Firstthings – het geesteskind van Neuhaus – naast een vreugdekreet ook een interreligieus statement dat de nieuwe religieuze vrijheid in Amerika goed samenvat:

“our religious lives cannot be restricted to what we do in our homes before meals or on our knees at bedtime, or to our prayers and liturgies in churches, synagogues, mosques, and temples. Religious faith motivates, or can motivate, our convictions and actions in the exercise of our rights and responsibilities as citizens, in our philanthropic and charitable activities, and in the conduct of our businesses and professions.”