Steven Van Hecke: ‘Italië en Europa zijn gedoemd om samen te werken’
Het zit er weer bovenarms op tussen Matteo Salvini en de Europese Commissie. Aanleiding is de waarschuwing dat Italië op het strafbankje dreigt te belanden wegens de te hoge staatsschuld. De clash is de zoveelste episode in de serie ‘wie trekt aan het langste eind, de lidstaten of de Commissie?’
De problemen in de derde grootste economie van de eurozone zijn genoegzaam bekend: lage groeicijfers, ruime begrotingstekorten en een uit de hand gelopen overheidsschuld. De huidige regering van Giuseppe Conte is de zoveelste in de rij die de Italiaanse economie opnieuw wil doen draaien, maar minder wakker ligt van de door Europa opgelegde begrotingsdiscipline.
Conte’s atypische coalitie van de Vijfsterrenbeweging en de Lega wil het geld laten rollen om de motor te doen aanslaan. Eind vorig jaar bracht ze de regering in Rome al op ramkoers met de Europese Commissie, die nauw toeziet op de naleving van de financieel-economische spelregels die in de nasleep van de eurocrisis door de lidstaten zijn afgesproken. Onder druk van de financiële markten bond Rome evenwel in. De vraag is of dat scenario zich herhaalt.
Een deel van het antwoord op die vraag komt alleszins uit de hoofdstad van Italië zelf. De sterkhouders van de regering, Matteo Salvini van de Lega en Luigi Di Maio van de Vijfsterrenbeweging, hebben lak aan de Brusselse aanbevelingen. Dankzij hun kritiek op de EU hebben ze de traditionele partijen electoraal afgestraft, maar diezelfde EU belet hen hun sociaal-economisch programma uit te voeren.
Unfair
Dat wordt in Rome als fundamenteel unfair beschouwd. Brussel verhindert de regeringspartijen om hun eigen kiezers te bedienen – lagere belastingen gecombineerd met meer uitgaven – en de andere lidstaten wordt een gebrek aan solidariteit verweten. Dat laatste is niet geheel onterecht. Italië heeft voor migratie lange tijd de klus alleen moeten klaren. Maar in ruil moet Rome blijkbaar op weinig clementie rekenen uit Brussel wanneer het aandringt op een versoepeling van de begrotingsregels.
Het njet van de Commissie zet bovendien de interne spanningen in de coalitie op scherp. Sinds de Europese verkiezingen zijn de machtsverhoudingen tussen de twee partijen fundamenteel omgekeerd. Het is dus niet het moment voor grote toegevingen. Salvini en Di Maio laten zich niet onbetuigd, al was het maar omdat ze niet voor elkaar willen onderdoen. De kans op een blokkering was blijkbaar dermate groot dat premier Conte zich genoodzaakt voelde in een publieke toespraak zijn beide regeringspartijen de levieten te lezen. Ongezien, hoewel de Italiaanse politiek wel wat gewoon is.
Mooi geschenk
Maar Brussel gaat evenmin vrijuit. De Commissie is niet altijd even rechtlijnig geweest in haar beoordeling van de lidstaten. In 2016 ontsnapte Parijs aan een reprimande van de Commissie, ondanks het niet naleven van eerder gemaakte begrotingsafspraken. ‘Parce que c’est la France’, dixit Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Een jaar eerder ontsprong Madrid de dans door het verdict van de Commissie over de Spaanse verkiezingen heen te tillen. Een mooi geschenk destijds voor premier Mariano Rajoy. Zoveel empathie voor de politieke vriendjes is men in Italië niet vergeten. Het versterkt de indruk dat er in de ogen van Brussel naast ‘goede’ ook ‘slechte’ regeringen bestaan.
Zoiets lijkt sterk op een verdeel-en-heersstrategie. De Commissie beschouwt zich als de behoeder van de afgesproken regels, maar kan onmogelijk alle lidstaten tegen zich in het harnas jagen. Ook in andere beleidsdomeinen zien we Brussel geven en nemen om niet de steun van de hoofdsteden te verliezen. Een directe lijn met de hoogste verdieping van het Berlaymontgebouw is dan handig om uit het vizier van de Commissie te blijven. Met andere woorden: een frontale confrontatiestrategie à la Salvini kan op niet veel begrip rekenen, en zet wellicht weinig zoden aan de dijk, tenzij in de ogen van de eigen kiezers en de nationale media.
Zowel Brussel als de lidstaten claimen beide hun gelijk, op basis van ofwel hun Europese ofwel hun nationale legitimiteit. Maar de machtsstrijd tussen de Commissie en de Italiaanse regering herinnert er ons toch vooral aan dat beide kampen uiteindelijk gedoemd zijn om samen te werken. De Unie zoals die vandaag bestaat, kan alleen functioneren als nationale en Europese belangen met elkaar worden verzoend.
Bron: De Tijd