Hans Geybels: ‘De explosieve mix van new tribalism en religie’

Noorwegen ligt op ieders lippen. Het anders zo rustige modelland is ontwaakt in een nachtmerrie. De wandaden van Anders Breivik zullen wellicht nog een hele tijd blijven nazinderen. Geleidelijk aan komen we meer te weten over zijn motieven. Alle sporen die de man digitaal heeft nagelaten zijn inmiddels door de pers onderzocht. Vooral zijn 1500 bladzijden tellend manifest levert wat dat betreft heel wat “interessante” informatie op. Het heeft me toegelaten om het een en ander in een breder perspectief te plaatsen.

Tegenstrijdigheden

Het eerste wat opvalt is dat de man zowat alles gebruikt wat in zijn kraam past. Wie op zoek gaat naar één ideologie komt snel bedrogen uit. De termen christelijk fundamentalisme en extreem-rechts duiken geregeld op. Wellicht vormen die begrippen een goede samenvatting van zijn denken, maar kunnen we wel spreken over een denken? Een denken is consistent en dat gegeven ontbreekt volledig in Breiviks manifest. Bij nader toezien gaat het om een bont amalgaam van citaten, gedachten, namen enzovoort.

Zo zullen velen geneigd zijn te denken dat Breivik een fan is van paus Benedictus XVI, maar niets is minder waar. Omdat die paus de hand reikt naar de moslimgemeenschap (cf. de nasleep van de beroemde Regensburg speech) wordt hij door de Noor beschouwd als een verrader, een lafaard, een illegitieme paus. Al even onbegrijpelijk is zijn bewondering voor Winston Churchill. Heeft die geen deal gesloten met de communisten, terwijl Breivik het marxisme als vijand nummer één beschouwt? Naast Churchill behoort Vladimir Poutin tot de geadoreerde heersers. Begrijpen wie begrijpen kan.

Het manifest zit vol tegenstrijdigheden. Hij noemt zichzelf een verdediger van de Europese identiteit. Maar net die identiteit is al van in de Oudheid min of meer multicultureel. Dat is wat we zo graag in herinnering brengen van de verworvenheden van de Griekse, Romeinse en christelijke wortels van onze Westerse samenleving. Maar dat is net wat Breivik zo verfoeit in zijn geschriften: de multiculturele samenleving.

Stammendenken steeds aantrekkelijker

Als we dan nader bekijken wie voor Breivik de grote verdedigers zijn van die zogenaamde Europese identiteit, komen we uit bij figuren als Karel Martel en Ogier de Deen. Allebei strijders tegen de oprukkende islam in de achtste eeuw. Die brengen heel wat helderheid met betrekking tot de Europese identiteit van de losgeslagen Noor. Het gaat uiteindelijk om een moslimvrij Europa, gebaseerd op nationalistische en “christelijke” roots. Een Europa dat opnieuw bestaat uit enkele zuivere stammen die elkaar liefst met rust laten.

Zo kom ik stilaan tot de kern van mijn betoog. Noorwegen ligt dicht bij Nederland en Vlaanderen. De kwestie is dat ook in onze contreien Breiviks denken opmars maakt. Gelukkig nog onder een geweldloze vorm, maar hoelang nog? Ook bij ons wordt het stammendenken steeds aantrekkelijker. Zo’n stam is meestal niet heel erg groot, bestaat uit een duidelijke structuur, heeft een overzichtelijke organisatie, kent een klare sociale differentiatie en hiërarchie enzovoort. Kennelijk wordt Europa voor vele mensen te groot en te onoverzichtelijk. Een tegenovergestelde reflex nestelt zich langzaam in onze samenleving.

Christendom wordt misbruikt

Het valt voor christenen bijzonder te betreuren dat de nieuwe tribalisten – ook bij ons – zich zo graag beroepen op het christendom om hun ‘ideologie’ te funderen. Echter, ook hier is het mechanisme gauw doorprikt: het christendom wordt enkel misbruikt tegen de islam. Europa is christelijk, de rest is islamitisch. Het christendom dient enkel als stok tegen de decadentie waarin Europa vervalt, tegen het heroplevende communisme, maar vooral tegen de islam. Dat is een volledige negatieve definiëring. Het enige wat het christendom ‘positief’ garandeert in dat soort denken is de stabiliteit, de morele orde, de traditie … in de samenleving.

Laat het duidelijk zijn. Zowel de negatieve als de positieve definiëring van Breiviks christendom, hebben niets met christendom te maken. Authentiek christendom laat zich nooit gebruiken voor andere doeleinden dan het geluk en het heil van de mens. Het op het evangelie gebaseerde christendom laat zich nooit door angst dicteren en kan nooit geïnstrumentaliseerd worden voor nationalistische doeleinden. Ik weet wel, in het verleden heeft het christendom zich daartoe soms laten verleiden, maar Breiviks wandaden roepen alle christenen op zich bewust te worden van hun roeping en zich te kwijten van hun taak. Noorwegen ligt niet zover van Nederland en Vlaanderen.

Bron: De Redactie