Mark Van de Voorde: “Intolerant voor antiabortus, tolerant voor antivreemdelingen: moet er naar “het volk” geluisterd worden?”

Toen de Belgische bisschoppen hun bezwaren hadden geuit over de uitbreiding van de abortustermijn van 12 naar 18 weken, meenden sommigen – waaronder een lid van de politieke denktank Liberales (Sara De Mulder, de Standaard 15/11/2019) – dat de mening van bisschoppen ter zake “een brug te ver” is. Kortom dat de bisschoppen hun mond hadden moeten houden.

In het laatste geval wordt een legitieme mening die uitgaat van de eerbied voor de menselijke waardigheid, onwaardig bevonden om te beluisteren, omdat ze komt van religieuze leiders. In het eerste geval zou wel naar een criminele mening moeten worden geluisterd die vertrekt van discriminatie en vreemdelingenhaat, omdat ze komt van “het volk”.

We leven vandaag in wat je kunt noemen een meningenstrijd. We vinden dat alles moet kunnen gezegd. Tegelijk weten we dat niet alles wat gezegd wordt, correct is. Maar over wat dan wel correct en wat niet, drijven de meningen uit elkaar.

• Op het ene vlak – wat we bijvoorbeeld mogen denken over abortus en euthanasie – menen sommigen dat de politieke correctheid geen censuur mag opleggen, maar wel gediend is met enige zelfcensuur op het publieke forum. Dat lijkt Sara De Mulder met haar uitval tegen de bisschoppen te beogen.
• Op andere vlakken – onze kijk op vreemdelingen en vluchtelingen bijvoorbeeld – menen sommigen dat we toe zijn aan een “alternatieve correctheid” en vragen ze daarom begripvol te luisteren naar de racistische meningen op de sociale media.

Het kan geen kwaad om even stil te staan bij die merkwaardige spagaat in ons denken over vrijheid van meningsuiting: voor antiabortus intolerant, voor antivreemdelingen tolerant. Waren de huidige “politiek correcte” meningen over leven en dood ook niet ooit behoorlijk incorrect?

Opkomen voor het recht op leven was ooit een moreel hoogstaande houding van naastenliefde (waar dokters nog steeds toe verplicht zijn, dacht ik), maar dat lijkt vandaag een mening waar men zich moet voor schamen. Opkomen voor het recht op de dood (uitbreiding van abortus en euthanasie) daarentegen wordt nu geprezen als hoogtepunt van barmhartigheid en lijkt de enige houding die recht heeft op een mening.

Steunt die ethische koerswijziging in alle gevallen op voortschrijdend inzicht? Of was het ook de voortschrijdende propaganda voor een andere dan de voorheen correcte visie die de geesten heeft bewerkt? Zou het dus niet kunnen dat het voortschrijdende bombardement van andere dan correcte meningen over asiel en migratie ooit van het incorrecte gedachtegoed een politiek correct denken maakt? Is “luisteren naar de stem van het volk” dan wel de goede manier om ermee om te gaan?

Nog iets fundamentelers zou kunnen zorgen voor een “besmetting” van ons veranderd omgaan met vragen als abortus en euthanasie op ons omgaan met vragen van asiel en migratie.

De koerswending van 180 graden van ons ethisch denken over abortus en euthanasie ontstond door verheffing van de zelfbeschikking tot hét dogma van het nieuwe morele denken. Die zelfbeschikking gaat over meer dan mijn autonomie. Waar vroeger de moraal uitging van mijn houding jegens de ander, is vandaag het uitgangspunt: hoe voel ik me en wat wil ik dat anderen voor mij doen of betekenen? Daardoor wordt ongewild de ander ondergeschikt aan mij.

Daardoor kan ik de waardigheid van mijn leven belangrijker vinden dan van mijn nog niet geboren kind en mijn einde naderend leven waardelozer voor mezelf dan voor mijn nabestaanden. Waarom zou inzake vreemdelingen, vluchtelingen en allochtonen niet hetzelfde gelden? Mag ik niet het recht claimen om mezelf waardiger te achten dan die vreemdeling? Anders gezegd, waarom zou de veronderstelde hinder op mijn geluk in het ene geval wel aangehaald en bijgevolg “verbreed” mogen worden en in het andere geval niet? Ook hier voortschrijdend inzicht?

Hoewel de aanhangers van het politieke correcte denken inzake abortus en euthanasie en die van het politiek incorrecte denken over vreemdelingen en asiel vaak diametraal tegenover elkaar staan, vertrekken ze van dezelfde premisse (aanname, red.): mijn “ik” is het uitgangspunt van mijn moraal en van mijn visie op mens en samenleving.

Als mijn “geluk” wordt of zou kunnen worden gehinderd, heeft mijn zelfbeschikking het recht om in het geweer te komen. Het correcte denken over leven en dood dat ooit incorrect was, zou wel eens kunnen leiden tot een incorrect denken over vreemden en armoede,  sociale vraagstukken en asiel.

Het hedendaagse correcte en het huidige incorrecte denken lopen als smalle corridors naast elkaar, maar naar dezelfde bestemming: ik en mijn geluk. Elke corridor van denken is een lage-emissiezone geworden. Op de ene strook mag je geen bedenking maken tegen de uitbreiding van abortus en euthanasie. Op de andere strook mag je geen pleidooi houden voor de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. In beide gevallen riskeer je een boete van uitsluiting.

Vandaag zijn de meningencorridors nog afgescheiden door schuttingen. Vandaar dat schuttingtaal gebruikelijk is geworden: men schreeuwt elkaar over de schutting toe. Ik vrees een moment van eensgezindheid. Want als het waar zou zijn dat wel “naar het volk moet worden geluisterd” maar niet naar de vertegenwoordigers van levensbeschouwingen en vertooggemeenschappen om te weten hoe wij onze samenleving moeten inrichten, dan vallen straks de schuttingen omver.

Dan worden de corridors van het correcte en van het incorrecte denken één snelweg van een pensée unique die de menselijke waardigheid ondergeschikt maakt aan ‘ik’ en ‘wij’. Dat zou wel eens dichterbij kunnen zijn dan we denken. Immers, het volk protesteert niet tegen de uitbreiding van abortus maar het schreeuwt wel (bijna letterlijk) moord en brand tegen de opvang van asielzoekers.