Ilse Geerinck, Ilse Aerden, Jan Leenaers & Esther Wallace: ‘Skireis? Kamperen met de klas is ook leuk’

SOS Schulden op School schulden trekt aan de alarmbel (DS 7 februari). Incassobureaus probeerden vorig jaar voor 2,75 miljoen euro aan onbetaalde schoolfacturen te vorderen bij ouders, bijna 200.000 euro meer dan twee jaar eerder. Volgens SOS kunnen mensen het niet meer betalen.

Dat een aantal scholen er incassobureaus bij halen, is een feit. Ze verbieden is een mogelijke oplossing. Dat schoolfacturen hoog kunnen oplopen, is ook een feit. Kostenbeheersing door scholen kan zeker helpen. Wat we ook weten, is dat de cijfers voor kansarmoede stijgen en (eenouder)gezinnen het steeds moeilijker hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. De feiten spreken voor zich, de uitdagingen zijn groot: het gaat erom inventief te zijn in tijden van schaarste. Die inventiviteit tonen scholen die erin slagen een ‘kansrijk beleid’ te voeren waarbij alle betrokkenen, dus ook de ouders, wel bij varen. Uit onderzoek blijkt dat zo’n beleid berust op vijf handelingsprincipes.

Verwacht niet dat het probleem alleen opgelost kan worden door incassobureaus of de overheid

1. Werk aan je onthaalbeleid. Wees als directie het eerste aanspreekpunt bij elke nieuwe ontmoeting. Observeer en luister, haal indien nodig een tolk erbij. Hou het niet bij informeren, maar ga in gesprek: wees duidelijk, transparant en maak samen afspraken, ook over financiële zaken. Leef de maximumfactuur strikt na, of trek als school zelf een grens. Kijk naar wat haalbaar en mogelijk is: er is niets mis met elke maand drie euro af te betalen. Hou geld uit de klas. Wees bereikbaar: in een open bureau aan de schoolpoort zie je meer dan vanuit een bureau achteraan in het schoolgebouw. Werk als school samen met de buurt, zoek brugfiguren en verken het gemeentebeleid rond armoede, oefen indien nodig druk uit.

2. Anders leren kijken is anders denken. De doorsnee leraar komt uit het beschermde milieu van de middenklasse. Daardoor zijn een aantal zaken vanzelfsprekend: een warm huis, elke dag een middagmaal met groenten, een computer en een (kleuren)printer, winter- en zomerkleren, af en toe een reisje of een restaurantbezoek. Goede bedoelingen vallen helaas niet altijd samen met zinvol handelen: medelijden en tips vanuit het eigen referentiekader helpen niemand verder. Kansrijk handelen betekent leren hoe je de eigen bril afzet: bouw een relatie op met de leerling en de ouder, en niet met hun armoede.

3. Creëer tijd en ruimte voor ontmoetingen. Plan vaste ontmoetingsmomenten om met ouders in gesprek te gaan en te luisteren naar hun verhaal. Verwacht niet dat ouders altijd komen, communiceer niet via (herinnerings)brieven, ga een persoonlijk gesprek aan, zet zelf een stap. Laat oudercontacten geen eenrichtingsverkeer zijn. Maak ze tot momenten om het samen over het leerproces van de leerling te hebben, om te zoeken naar hoe de thuisomgeving en de schoolomgeving elkaar daarin kunnen ondersteunen. Oordeel niet, maar luister: het is niet aan de school om ouders terecht te wijzen. Erken elke ouder als volwaardige medemens en partner. Weet dat jouw relatie met en blik op de ouders een sterke invloed hebben op het welbevinden en de prestaties van het kind of jongere.

4. Leg de focus op goed onderwijs. Goed onderwijs begint in de klas: met duidelijke instructies, voordoen, veel oefenen en herhalen. Verleg je leer- en oefenmomenten niet naar de thuissituatie. Wees zuinig en denk na over leermaterialen en -activiteiten: investeren in dure bordboeken, kant-en-klaar gedrukte leerwerkboeken, computerprogramma’s is verleidelijk. Maar dragen ze ook altijd bij tot goed onderwijs?

Wees kritisch tegenover schoolreizen en sportuitstappen. Pretparken zijn tof, maar kosten handenvol geld, net zoals skivakanties en door externe bureaus georganiseerde schooluitstappen. Zeker dat het nog om een educatieve uitstap gaat? Wat is er mis met kamperen of met een leerwandeling in het eigen dorp en het nabije bos? Hou de factuur laag door de focus te leggen op de essentiële schoolse materialen en praktijken. Confronteer leerlingen nooit met de gevolgen van onbetaalde schoolfacturen, bijvoorbeeld geen boeken op de bank omdat de vorige rekening niet betaald is.

5. Stel je verwachtingen bij. Verwacht niet dat het probleem alleen opgelost kan worden door incassobureaus of de overheid. Niemand kan kansarmoede alleen uit de wereld helpen. Draaiboeken voor een kansrijk beleid bestaan niet, elke situatie is anders en vraagt om een andere aanpak. De school en de leraar maken het verschil in tijden van schaarste: zet in op degelijk onderwijs in de klas en op school, zoek samen naar oplossingen met alle betrokkenen en laat je als lerarenteam telkens weer uitdagen. Bespreek hoe om te gaan met de spanning tussen begrip voor moeilijke situaties en verwachtingen die je als school stelt.

Elke leerling kansen bieden op een toekomst betekent niet focussen op de gemiddelde middenklasse-leerling, evenmin op hen die leven onder de armoedegrens. Het betekent dat je rijk en arm opschort binnen de schoolcontext door te focussen op goed onderwijs.