Kolet Janssen: ‘De wittebroodsweken van Franciscus’
Onvoorspelbare beurssprongen en onverwachte successen van politici hebben ons al geleerd dat wij mensen veel minder rationeel zijn dan we zelf graag denken. Toch heb ik altijd een hekel gehad aan uitspraken als ‘het volk vatte weer hoop’.
Het had voor mij iets van een slechte plot in een historisch drama dat naar het einde toe te overhaast moest worden afgehandeld. Maar wat ik op vele plaatsen zie en hoor gebeuren na het aantreden van de nieuwe paus Franciscus, lijkt verdacht veel op precies dat fenomeen van ‘het volk dat weer hoop vatte’.
Een paus die de mensen goedenavond wenst en zich verder eerder bescheiden opstelt, die hartelijk met mensen omgaat en niet te hoogdravend spreekt. Veel meer hebben we nog niet gezien. Er zijn geen grote aanpassingen gebeurd aan de talrijke pijnpunten die in de loop der eeuwen vastgegroeid zijn aan de kerkelijke leer. Er zijn geen radicale koerswijzigingen aangekondigd. Maar juist die kleine signalen zijn voldoende gebleken om overal ter wereld de hoop te doen opleven. Mensen beginnen overal opnieuw te geloven dat het kan, dat het mogelijk is, dat het goede niet per se vastgeroest zit in oude structuren, dat het zin heeft om met kleine, goede dingen verder te gaan, dat wat mensen overal op kleine schaal doen uiteindelijk verschil zal maken. Het is bijna onvoorstelbaar dat de komst van één integere en moedige man op de juiste plek zoveel verschil kan maken.
Decennialang heeft die hoop ondergronds geleefd. Van Rome en de kerkelijke leiding in het algemeen verwachtten veel christenen in lokale gemeenschappen enkel tegenwerking, vertraging en verzanding in niet ter zake doende details. Het holde heel wat enthousiasme uit en deed veel mensen afhaken. Veel jonge initiatieven werden zo vaak afgeblokt, dat ze voorgoed uitgestorven leken. Maar blijkbaar groeide het wortelstelsel ondergronds verder, als een onuitroeibaar taai onkruid. Dat niet meer dan een regenbuitje of een warme wind nodig had om de kop weer op te steken en nieuwe scheuten te ontwikkelen.
Misschien is het altijd zo geweest. Misschien is hoop geen groot vuur en hoeft het licht niet per se uit Rome te komen. Misschien ligt de hoop veel meer in de kleine, flakkerende vlammetjes overal ter wereld. We weten niet wat we verder van paus Franciscus mogen verwachten. Ongetwijfeld zal hij ook uitspraken doen of maatregelen treffen waarmee we het niet eens zijn. Maar deze ‘wittebroodsweken’ van de paus zijn alvast als een warme wind over het koude, bijna versteende hart van de christelijke gemeenschap gekomen. En ook daarbuiten hebben ze de hoop doen opleven. Je kunt er niet omheen: mensen willen doodgraag geloven in het goede, al hun cynisme ten spijt. Ze hebben alleen iemand nodig die hen daar af en toe aan herinnert.