Paul Quirynen: ‘Willen vrijzinnigen via de islam eigenlijk christenen of joden treffen?’
In tijden van twitter en flitsberichten is het soms goed om grondig een boek te lezen. Ik was de voorbije dagen overdonderd na lezing van “Het huis der moskee” van Kader Abdolah waarin de geschiedenis van Iran wordt verteld vanuit het spanningsveld tussen religie en maatschappij. Op een prachtige wijze wordt beschreven hoe in het vroegere Perzië de islam het fundament was van een ganse cultuur en haar samenleving later verwesterd werd in de richting van een modern Teheran en Iran. In latere jaren werd de Iraanse maatschappij andermaal fundamenteel gewijzigd met dramatisch geweld, uitgaande van nieuwe religieuze en radicale leiders.
Relevant in dit boek is het idee dat de burger, de man in de straat, uiteindelijk goed en verdraagzaam wil zijn doch dat zijn verlangen naar evenwicht zwaar verstoord wordt door hogere krachten, gesteund op macht en economische belangen, waarbij radicale religie ook als voorwendsel werd aangewend voor autoriteit en machtsmisbruik. De verdienste van onze rechtstaat is dat de burger zijn rechten en vrijheden kan doen gelden waardoor hij geen speelbal meer is van onnoembare krachten. De paradox is dat de politici en beleidsmensen die gezorgd hebben voor een evenwichtig leefkader voor iedere burger nu enigszins teruggefloten worden en kiezers blijkbaar liever opteren voor rechtse veel-belovers en harde roepers. Ons westers kader van grondrechten dienen wij te vrijwaren en te koesteren en de verworvenheid van “vrijheid , gelijkheid en broederlijkheid” moeten wij bewaken.
Geloof en staat?
Wie trouw wil zijn aan deze waarden heeft ook de sleutel in handen om de begrenzing van de fundamentele rechten en vrijheden goed in te schatten. Vrije meningsuiting mag nooit leiden tot racisme. Het recht om te vergaderen mag niet exclusief toegekend worden aan hen die dienstbaar zijn aan machthebbers. Geloofsbeleving tenslotte mag evenmin verwijderd worden uit het maatschappelijk debat en dient verder aangewend te worden als constructief element en/of inspiratie voor samenlevingsopbouw. Wie wijs is weet uiteraard wel dat aanzetten tot geweld of haat nooit toelaatbaar is en dat verdraagzaamheid een zinvolle toetssteen kan zijn voor ieder denken en handelen. Uiteraard is ook het ondermijnen van de rechtstaat en de democratie nooit aanvaardbaar.
Twee liberale visies?
Andermaal pleit Patrick Dewael als fractieleider van Open VLD en als vrijzinnige om expliciet geloof en staat te scheiden waardoor iedere geloofsbeleving verbannen wordt naar de privésfeer. Uiteraard zullen velen dit idee steunen om de beweerde druk van islam te verminderen. Maar blijkbaar wil men ook het christendom en de joden verzoeken om hun inspiratie enkel thuis te beleven. Ik verkies dan ook de genuanceerde zienswijze van Bart Somers. Zijn eveneens boeiend boek “Samen leven, een hoopvolle strategie tegen IS” is opgedragen aan zijn oom die op zijn 15 jaar “in uniform” in Duitsland is gestorven en meer dan het lezen waard. In dit boek lees ik met genoegen dat zonder levensbeschouwelijke tolerantie een open samenleving niet kan functioneren, dat vrijheid onbestaande is en diversiteit onmogelijk. Vanuit zijn ervaringen in Mechelen schrijft de burgemeester dat zich religieus verbonden voelen niet fout is zolang dit ook gebeurt in een juiste verhouding met de huidige samenleving. Hij schrijft ook dat wanneer mensen zich afsluiten in hun religieuze gemeenschap en zich afsnijden van anderen, ze vastgepind worden op één allesbepalende identiteit …dan krijg je ééndimensionale , verschraalde mensen.
Een citaat van Bart Somers is ook de essentie van het boek “Het huis van de moskee”: Door in onze medeburgers alleen nog maar de moslim te zien vergeten wij dat het mensen zijn zoals jij en ik. Het is inderdaad zo dat we vandaag de dag worden uitgedaagd door mensen die onze democratische rechtstaat verachten, door hen die ons provoceren door bommen en terreur en door populisten. En toch dienen wij met engagement weerwerk te verrichten door meer in te zetten op vrijheid en tolerantie , mensenrechten en democratie …Een strijd om de ziel van onze samenleving. Wellicht zal Bart Somers nooit een Nobelprijs voor literatuur krijgen, maar zijn boodschap sluit wel aan bij deze van een toch wel bijzondere schrijver Kadel Abdolah.