Mark Van de Voorde: ‘Eupen terug naar Duitsland?’

Het gaat, zo heet het dan, om een terugkeer naar de oorspronkelijke toestand. De sterkte van het ‘historisch argument’ is echter ook zijn zwakte. Om het tegendeel te bewijzen hoeft men enkel terug te keren naar een vroeger of een later ‘verleden’.Het historisch argument is niet alleen betwistbaar, het is ook besmet. Hitler rechtvaardigde ermee de Anschluss van Oostenrijk (die net zoals de aansluiting van de Krim bij Rusland op een staande ovatie van de bevolking werd onthaald) en de annexatie van Sudetenland en nog enkele Tsjechische gebieden. Hoe groot is het verschil tussen de “Heimkehr ins Reich” van toen en de “terugkeer naar het Moederland” van nu?

Het historisch argument in het geval van de Krim is dat het schiereiland altijd Russisch is geweest en per vergissing in 1954 door Chroesjtsjov als onderdeel aan de Oekraïense Sovjetrepubliek is overgedragen. ‘Altijd’ is echter in deze een relatief begrip.

Tussen 1921 en 1945 was de Krim geen deel van Rusland maar was het schiereiland een autonome Sovjetrepubliek van de USSR. Russisch was de Krim in de Sovjettijd slechts negen jaar, van 1945 tot 1954 (als onderdeel van de Russische Sovjetrepubliek). In de communistische tijd is de Krim dus veel langer niet-Russisch dan Russisch geweest (en dus niet alleen door de vergissing van Chroesjtsjov).

‘Altijd’ Russisch is nog relatiever, als we echt de geschiedenis induiken. Het schiereiland werd Russisch in 1783, toen Catharina de Grote het annexeerde, in het kader van haar imperialistische expansiedrift die al de totale verdwijning Polen tot gevolg had gehad.

Voordien was de Krim driehonderd jaar lang deel geweest van het Ottomaanse Rijk. Historisch gezien heeft Turkije misschien wel een nog straffer ‘historisch argument’ om het schiereiland te claimen (er is overigens al eens een Krimoorlog tussen Turken en Russen geweest, 1853-1856).

Historische argumenten zijn op de tijdslijn bekeken relatief. Ze kunnen evenwel leiden tot grenzeloze aspiraties, vooral als ze worden gecombineerd met culturele argumenten.

Waarom zou Poetin vanuit een historische argumentatie niet het recht hebben om, na de Krim, zijn oog te laten vallen op de oostelijke delen van Oekraïne? Ook daar smeken ‘Russen’ om een ‘Heim ins Reich’. Noordelijker, in Estland en Letland, worden in zijn ogen misschien wel heel wat ‘Russen’ onderdrukt die wachten op een terugkeer naar het Moederland.

Als men op basis van historische argumenten dan toch de Europese kaart wil hertekenen, dan heeft Polen zeker ook het recht om van Oekraïne, Litouwen en Wit-Rusland de gebieden terug te krijgen die het na de Tweede Wereldoorlog moest afstaan aan de Sovjet-Unie. Duitsland van zijn kant zou dan van Polen Oost-Pruisen, Pommeren, Silezië en nog een paar morzels grond terug mogen eisen die het kwijtspeelde na de Tweede Wereldoorlog.

Maar waarom zou Beieren niet voor onafhankelijkheid gaan? Beieren is toch altijd Beiers geweest. Zelfs na Bismarcks Duitse eenmaking (1871) bleef het in het Duitse Keizerrijk in grote mate autonoom, met een eigen leger en een eigen koning. Nu heeft het enkel een eigen christendemocratische partij.

Als men de ‘vergissingen van de geschiedenis’ toch wil herstellen, dan moeten misschien wel Frankrijk Elzas-Lotharingen en België de Oostkantons teruggeven aan Duitsland die ze hebben gekregen na de Eerste Wereldoorlog. Dat had Hitler alvast zo gezien, want de jongemannen uit deze gebieden werden tijdens de oorlog gewoon als Duitsers ingelijfd in de Wehrmacht.

Niet alleen historisch gezien waren deze gebieden toch ‘altijd’ Duits, zou men kunnen redeneren, cultureel zijn ze dat nog steeds. In de Elzas te zien aan de architectuur, in Eupen te horen aan de taal.