Wim Vandewiele: ‘De paus geeft een krachtig signaal’
Paus Benedictus treedt op 28 februari wegens gezondheidsproblemen af uit zijn ambt. Vanuit godsdienstsociologische invalshoek bekeken, is het aftreden van de paus een historische gebeurtenis. De paus treedt af en wordt opgevolgd, maar belangrijker is het feit dat Rome erkent dat er grenzen bestaan aan het menselijk leiderschap.
Dat laatste is op z’n zachtst uitgedrukt een bijzonder progressieve wending en getuigt van realisme. Het opent voor Rome de deur om terug voeling te krijgen met de hedendaagse samenleving in West-Europa. Door het aftreden bestempelt het Vaticaan paus Benedictus als een overgangspaus.
Na het wereldvreemde imago …
Iedereen herinnert zich nog de beelden uit de laatste levensjaren van paus Johannes Paulus II. Een vermoeide en afgeleefde stokoude man die zichzelf tot op het laatst met grote moeite liet opvoeren in het Vaticaan. Hij was op het einde slechts een schim van de authentieke en spirituele leider die miljoenen gelovigen in beweging bracht.
Met paus Benedictus kreeg de Kerk een ander soort leiderschap, dat meer op intellectuele toenadering gericht was dan op publieke massaoptredens. De overgang was groot, maar een hernieuwde maatschappelijke dialoog met de geseculariseerde West-Europese mens en gelovige bleef uit. Het beeld van een afgeleefde paus Johannes Paulus II en het intellectuele discours van paus Benedictus konden het wereldvreemde imago niet keren.
Men hoopte in West-Europa op krachtige signalen vanuit Rome die aantoonden dat er bereidheid was om radicaal te luisteren naar de verwachtingen en de verzuchtingen van de West-Europese samenleving. Deze bleven uit, tot vandaag?
… een krachtig signaal
Het signaal dat ons vandaag vanuit Rome bereikt, is zo’n krachtig signaal waarnaar werd uitgekeken. Eerder dan te focussen op de opvolger van paus Benedictus, is het belangrijk om ons af te vragen wat het vervolg van zulk signaal kan zijn.
De erkenning van de paus dat er menselijke grenzen zijn aan het pauselijke ambt met zijn wereldlijke en spirituele leiderschap, opent voor zijn opvolger de deur naar volgende stappen in de toenadering.
Maar niet zo snel
Gelovigen, anders-gelovigen en niet-gelovigen moeten niet onmiddellijk verwachten dat het hek nu volledig van de dam is. Ontegensprekelijk is dit historisch momentum wel een reële kans en aanleiding voor Rome om de deur die nu op een kier staat, open te laten en niet onmiddellijk weer te sluiten.
Aangezien het Vaticaan wellicht niet over één nacht is gegaan met het aftreden van paus Benedictus mogen we verwachten dat ze zich ook van deze kans bewust zullen zijn. Hopelijk mag de keuze vallen op een nieuwe overgangspaus die een versnelling hoger kan schakelen in de toenadering tot en dialoog met de West-Europese samenleving. Het is beter stelselmatig van koers te veranderen dan in grote schokken, maar hopelijk hoeven we geen 8 jaar te wachten tot het volgende krachtige signaal.