Ides Nicaise: ‘Te ziek om te werken, te werkloos voor een uitkering’
Een kwetsbare groep werkzoekenden dreigt tussen wal en schip te vallen, besluit een nieuwe studie. Vijfduizend mensen dreigen nergens meer terecht te kunnen.
Hoewel ze hoogopgeleid is, kan Christine (41) niet gaan werken. ‘Ik had vroeger een goede job. Maar ik kreeg een burn-out en ben daarna te snel weer gaan werken. Dat lukte niet, dus moest ik gaan stempelen. Ik werd begeleid naar werk, maar daar zagen ze ook dat ik oververmoeid was. Bovendien ben ik alleenstaande moeder van twee, en ben ik nog als slachtoffer betrokken bij twee rechtszaken. Ik moet onder meer zware gesprekken voeren met een gerechtspsychiater, wat veel stress veroorzaakt. Tijdens een stage kreeg ik de ene angstaanval na de andere. Nu hoef ik geen werk meer te zoeken.’
Christine is geen alleenstaand geval. Ze behoort tot een groep mensen die van de VDAB geen aanbod meer krijgen omdat hun afstand tot de arbeidsmarkt te groot is. ‘Niet-toeleidbaren’, worden ze genoemd. ‘Die definitie is nogal flou’, zegt professor Ides Nicaise (KU Leuven). In een nieuwe studie pleit hij samen met onderzoeker Wouter Schepers voor meer aandacht voor deze groep, die maar moeilijk in een hokje past. Want het gaat niet om een kleine groep; duizenden mensen zijn betrokken. ‘In Vlaanderen, waar de meest enge definitie van de doelgroep gehanteerd wordt, schatte de VDAB het aantal ‘niet-toeleidbaren’ op ongeveer 5.000 in januari 2015’, zegt Nicaise.
Het zijn mensen die op dit moment wel een werkloosheidsuitkering krijgen, maar om allerlei redenen niet in staat zijn om te gaan werken. Psychische aandoeningen, of een partner die zwaar zorgbehoevend is bijvoorbeeld. ‘Vaak zijn het mensen met een complexe problematiek’, zegt psychologe Mieke Vermeulen. ‘Mensen met het chronischevermoeidheidssyndroom of fybromyalgie, of met een psychotische kwetsbaarheid. Soms ook mensen met een verslaving. Zij kunnen soms wel nog iets betekenen in het vrijwilligerswerk, maar meer dan 12 uur per week werken is voor hen te veel.’
OCMW’s overbelast
Die groep krijgt het volgens Nicaise steeds moeilijker. ‘Het uitkeringsrecht staat voor hen op de helling. Sinds vijftien jaar ligt de nadruk op activering. Maar voor deze groep is de toeleiding naar een job niet meer vanzelfsprekend. Zij dreigen uit de werkloosheid gerookt te worden. Wie te zwak staat, moet eruit, dat is de tendens.’ Vooral wie nog een inschakelingsuitkering krijgt, komt steeds meer in de problemen. Maar het is niet duidelijk waar ze dan wel terecht zouden kunnen. ‘Voor de ziekteverzekering moet je 66 procent verminderd verdienvermogen hebben. Maar dat is niet evident, en als je nooit gewerkt hebt, kun je dat ook niet bewijzen. Naar het OCMW dan maar? Ook daar wordt steeds meer geactiveerd, en bovendien raken de OCMW’s nu al steeds meer overbelast. In de sociale economie? Ook daar is het afbouwen geblazen. Ze vallen tussen wal en schip.’
Voor Nicaise moet voor die kwetsbare groep een inkomen gegarandeerd blijven. ‘Schors hun uitkeringen niet zonder de zekerheid dat ze in een ander stelsel terechtkunnen.’ Daarnaast moeten welzijnsorganisaties en arbeidsbemiddelaars meer samenwerken, zodat wie hulp krijgt voor een psychisch of sociaal probleem, meteen ook voorzichtig begeleid wordt naar werk. ‘Daar is al mee geëxperimenteerd, maar het blijft nog te weinig. Het moet uitgebreid en verankerd worden.’
Ides Nicaise was ook op 24/03/2017 ook te horen in De Ochtend op Radio1. Het item is te herbeluisteren via deze link vanaf 40’36” tot 49’40” tot : http://radioplus.be/#/radio1/herbeluister/c283ad79-8f4d-11e3-b45a-00163edf75b7/607aa4aa-1069-11e7-904a-00163edf48dd/