Marie-Jeanne Langenaken: ‘De Bleekweide’ is over de schreef
Waarom heb ik niet naar ‘De Bleekweide’ gekeken? Ik heb nochtans heel geboeid ‘Het kleine sterven’ gelezen van Lut Celie en Annemie Struyf: zo warm en respectvol, zo betrokken en levensecht. Aan vertrouwen in de inzichten van Celie over hoe je met kinderen in een bijzondere situatie omgaat, ontbreekt het mij dus niet. Integendeel. Evenzeer ben ik overtuigd van de deskundigheid van Struyf om iets op een boeiende en correcte wijze weer te geven, zonder sensatiezucht. Bij beiden ben ik overtuigd van hun inzet, hun engagement en hun oprechtheid. En toch…De Nederlandse fictiereeks ‘in therapie’ (2010) en de Amerikaanse reeks ‘In treatment’ (2008) behandelen gelijkaardige onderwerpen bij volwassenen. Indringend en aangrijpend. Taboedoorbrekend en respectvol. Zinvol dus. Alleen hebben zij er consequent voor gekozen om met acteurs te werken. Al ben ik ervan overtuigd dat deze programmamakers ook volwassenen hadden kunnen vinden die er – net als deze kinderen – voor zouden gaan om hun therapieverhaal live op TV te brengen. Waarom hebben Celie en Struyf niet voor een gelijkaardig proces gekozen?
De kinderen wilden zelf met hun verhaal naar buiten komen, ieder met een eigen motivatie, stelt Struyf. En dat geloof ik graag want dat is vast ook de reden waarom hun ouders hiermee ingestemd hebben. Dàt en het geloof dat hun kinderen vanuit hun herwonnen kracht iets aan de wereld willen meegeven, waardoor ze nog sterker kunnen staan.
Het is immers bekend dat een getraumatiseerde die een ander heeft kunnen helpen, beter uit een trauma komt. Denken we maar aan de verhalen van de mensen die bijvoorbeeld in het Heizeldrama een ander hebben kunnen beschermen t.o.v. de verhalen van degenen die alleen voor hun eigen overleving hebben kunnen zorgen. Ouders die de stap zetten om met hun kind naar een therapeut te gaan, zijn ouders die het belang van hun kind voorop stellen – en die dus ook deze stap van openheid naar de wereld erbij zullen nemen, als zij denken dat dit hun kind emotioneel ten goede komt.
Een eigen leven
De vraag is echter of deze kinderen de gevolgen van hun keuze kunnen overzien: een woord of een beeld dat je loslaat op de wereld gaat een eigen leven leiden. Het is niet meer van jezelf, niet meer onder je eigen controle maar anderen gaan ermee aan de haal.
En die anderen hebben niet altijd even nobele intenties – anders zou onze maatschappij niet zo opgeschrikt worden bij het zoveelste pestverhaal, het zoveelste misbruikslachtoffer. Het is niet zonder reden dat Ketnet recent teruggekomen is op hun keuze om kinderen via TV hun pestervaringen te laten vertellen – en zij hadden hierbij vergelijkbare nobele motieven: een taboe doorbreken, gekwetste kinderen de kans geven om hun verhaal te doen, om sterk te zijn en zichzelf en anderen te helpen…
De vraag is ook of deze gezinnen emotioneel vrij genoeg waren om een echte onafhankelijke beslissing te nemen over wel of niet deelnemen aan dit programma. Ook al zullen zij dat heel zeker in deze fase zo ervaren. Ook al ben ik er zeker van dat Celie geen enkele druk of morele overtuigingskracht op deze gezinnen uitgeoefend heeft. Maar elke therapeut weet dat gevoelens van afhankelijkheid en dankbaarheid ontstaan tijdens een therapeutisch proces, waardoor er een fundamentele ongelijkheid bestaat tussen hulpgever en hulpkrijger. Dat feit alleen al vormt trouwens de basis van het absolute ‘no go’ voor het overschrijden van de therapeutische grens tussen de beide partijen.
Dicht bij de kern
Het is niet zonder reden dat de Nederlandse en Amerikaanse programmamakers voor acteurs hebben gekozen – terwijl zij het over volwassenen hebben die zoveel beter de gevolgen van hun keuzes kunnen overzien dan kinderen. Ook zij doorbreken een taboe, ook zij laten aan de wereld zien wat een trauma kan doen met een mensenleven, wat een therapie kan betekenen in de verwerking hiervan en hoe mooi en moeizaam een dergelijk traject soms kan zijn. Maar zij doen dit zonder voyeuristische kant erbij, zonder mensen bloot te stellen aan de inkijk van wildvreemden in iets wat zo dicht de kern van hun bestaan raakt.
Het is niet zonder reden dat diverse ervaren hulpverleners stellen dat zij dit nooit zouden voorstellen aan de kinderen en gezinnen die bij hen in behandeling zijn. Het is niet zonder reden dat ik hier niet naar gekeken heb. Het kan ook anders.