Steven Van Hecke: ‘Een makkelijke schietschijf’
Op het ogenblik dat vanuit Oekraïne de eerste hoopgevende berichten de wereld worden ingestuurd en analisten ervan uitgaan dat – voorlopig – Rusland de grote verliezer wordt, schiet Idesbald Goddeeris met scherp op de EU (DS 24 februari) . Aanleiding is het optreden van Europarlementslid Guy Verhofstadt op het Maidanplein en zijn discours over ‘democratie en mensenrechten’. Volgens Goddeeris spreekt Europa met een dubbele tong, laat het zich meeslepen in een uitermate complex conflict en heeft het niets geleerd uit de fouten van het recente verleden.
Dat de situatie in Oekraïne uitermate complex is, weet intussen iedereen. Het lijkt een beetje vreemd de EU te verwijten dat ze ‘het wespennest’ onderschat op het ogenblik dat ze net is opgehouden de kant van één partij te kiezen. Dat dankzij de druk van drie ministers van Buitenlandse Zaken van de EU onder leiding van de Pool Radoslaw Sikorski de oppositie én de voormalige machtshebbers een akkoord hebben gesloten, is Goddeeris blijkbaar ontgaan. De twee landen die wel voor een van beide kampen hadden gekozen, de Amerikanen en de Russen, waren niet welkom.
Als iedereen het er ook over eens is dat ‘Oekraïne’ niet bestaat (er is wel een complex amalgaam van regio’s, partijen en oligarchen), dan geldt minstens hetzelfde voor ‘Europa’. Niet dat Europa een glansprestatie heeft neergezet, maar ‘het buitenlands beleid van de EU’ is nu eenmaal een uiterst moeilijke evenwichtsoefening waarin allerlei belangen een plaats moeten krijgen en verschillende actoren een rol (willen) spelen: de Hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken Catherine Ashton en haar team, de diplomaten van de lidstaten, maar ook het Europees Parlement. Dat een parlement aan ‘parlementaire diplomatie’ doet, is zijn volste recht. Het heeft trouwens een lange traditie van hameren op ‘democratie en mensenrechten’ en is daarom de belangrijkste criticus van het EU-buitenlands beleid.
Eigenbelang
Buitenlands beleid, ook dat van de EU, is altijd een combinatie van machtspolitiek en dure woorden. Volgens Goddeeris mag Europa noch het één en noch het ander. Tja, dan wordt het inderdaad gemakkelijk de EU te verwijten ‘ultranationalistische groeperingen’ toe te juichen als ‘verdedigers van Europese waarden en principes’. Alsof de EU verantwoordelijk is voor alles en iedereen die de woorden ‘democratie en mensenrechten’ in de mond neemt.
Dat Verhofstadt namens ‘de Europese Unie’ spreekt, is misschien niet terecht, maar dat hij zich zeer kritisch uitliet over de rol van Europa in dit conflict ligt volkomen in de lijn van wat het Europees Parlement recentelijk heeft besproken. Natuurlijk moeten we niet naïef zijn: politici, partijpolitiek en profilering gaan altijd samen, zeker in tijden van verkiezingen. Maar dat geldt ook voor de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Sikorski, die vrijdag het akkoord mocht toelichten. Hij is namelijk een van de belangrijkste uitdagers van Pieter De Crem om de nieuwe Navo-secretaris-generaal te worden. Evenmin moeten we geloven dat Europa vrij is van enig eigenbelang op politiek, financieel of economisch vlak. Waarom zouden alleen Rusland en de lidstaten van de EU (zoals Polen) die kaart mogen trekken, zoals Goddeeris lijkt te suggereren? En waarom betekent dit meteen dat Europa zich ‘verschuilt achter een discours van vrijheid en vooruitgang’? De houding van de EU verdraagt meer nuance, ook als het gaat om ‘het wespennest dat Oekraïne heet’.