Tim Brys: ‘Wat ChatGPT doet is geen cultuur maar platte commerce’

The New York Times startte net voor de jaarwisseling een rechtszaak tegen OpenAI, de maker van ChatGPT. De Amerikaanse krant beweert dat OpenAI zijn auteursrecht schond wanneer het miljoenen artikels zonder toestemming gebruikte om het krachtige taalmodel te trainen. In september al diende een aantal prominente auteurs en de grootste schrijversgilde in Amerika gelijkaardige klachten in. OpenAI beweert echter dat dit gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken ‘fair use’ is.

De Artificial Intelligence Act die de EU in december lanceerde – “de allereerste uitgebreide AI-wet ter wereld”, volgens de EU – laat dit soort vraag bewust in het midden. Makers van systemen zoals ChatGPT moeten enkel “een overzicht geven van auteursrechtelijk beschermde gegevens die voor het trainen van het systeem zijn gebruikt”. Zo kunnen auteurs, uitgevers en kranten erachter komen of hun werk gebruikt werd en eventueel zelf gerechtelijke stappen ondernemen.

Met deze wetgeving tolereert de EU dus de dataverzamelingspraktijken van OpenAI. Die praktijken hebben echter veel weg van de roekeloze goldrush die zich in het Wilde Westen afspeelde. Data zijn het nieuwe goud en alle middelen zijn goed om het te bekomen. Aan toestemming vragen wordt liever niet gedacht. Of dit legaal gezien al dan niet ‘fair use’ is, zal in rechtszaken overal ter wereld beslecht worden. Maar vanuit culturele ooghoek roept het enkele serieuze vragen op.

Culturele productie

Auteurs schrijven voor een publiek van mensen. Dat is vanzelfsprekend. Ze proberen hun lezers te informeren, te entertainen, uit te dagen, te inspireren, enz. Op zijn best verandert hun literatuur de wereld. De werken van Homerus, Dante, Nietzsche, Dostojewski, Conscience – om maar enkelen te noemen – hadden een diepe invloed op onze maatschappij. Nieuwe generaties schrijvers dompelen zich vaak onder in deze oudere werken, en worden zo geïnspireerd om hun eigen bijdrage te leveren aan ons cultureel erfgoed.

Wat OpenAI doet met ChatGPT, daarentegen, is een vulgaire parodie van dit proces. Platte commerce, eigenlijk. ChatGPT verorbert en masse het noeste en creatieve werk van generaties schrijvers, zonder diep begrip of emotionele reactie. Die capaciteiten heeft het namelijk niet. Zo mist het volledig de diepe menselijke ervaring met literatuur. De teksten die ChatGPT nadien zelf produceert zien er wel goed uit – dát is namelijk waarvoor het gebouwd is – maar het zijn vaak maar oppervlakkige literaire afkooksels van wat het las.

En toch zou ChatGPT volgens sommigen een nieuwe generatie schrijvers moeten vervangen, want vanuit puur kapitalistisch oogpunt krijgt het natuurlijk de voorkeur: het kan veel efficiënter literatuur genereren dan een mens, die vaak bloed, zweet en tranen vergiet om iets degelijks te schrijven.

Cultuur vs. kapitalisme

ChatGPT kan ons zeker bij bepaalde taken van dienst kan zijn. Het blinkt uit als brainstormtool, als schrijfassistent en als persoonlijke Wikipedia-bot. Tenminste, als we met een kritische blik kijken naar de tekst die het voortbrengt. ChatGPT behandelen als meer dan dat, bijvoorbeeld als regelrechte vervanger van schrijvers, getuigt niet alleen van een gebrek aan inzicht over wat het wel en niet kan: het is culturele zelfmoord.

OpenAI plunderde op achteloze manier het werk van duizenden schrijvers en reduceerde in zijn hebzucht de waarde van ons literair erfgoed tot een collectie van betekenisloze datapunten. Tegelijkertijd verdient het bedrijf grof geld met de betalende versies van ChatGPT, zonder de schrijvers te vergoeden op wier werk het succes ervan is gebaseerd. En de stortvloed aan middelmatige teksten die zal voortvloeien uit dit AI-gedreven consumentenkapitalisme zal nooit wereldliteratuur worden. Het is begrijpelijk dat auteurs geschoffeerd zijn.

Als we willen verzekeren dat onze schrijfcultuur niet stagneert en afsterft, moeten we onze schrijfvaardigheden blijven ontwikkelen, de verleiding van snelle ChatGPT-oplossingen negeren, en een cultuur creëren waar de schrijfkunst en literatuur geapprecieerd worden voor hun inherente waarde. Want goede literatuur is veel meer dan rauwe data met het kapitalistisch potentieel om grove winsten te genereren. Op zijn best verandert het levens.

Bron: De Morgen

https://www.demorgen.be/meningen/wat-chatgpt-doet-is-geen-cultuur-maar-platte-commerce~b4ee4dba/