Steven Van Hecke: ‘Het uitstelgedrag van de Britten’
Het brexitspektakel blijft verbazen. Maar in de hele saga zit een onmiskenbaar patroon: het uitstelgedrag van premier Theresa May en de haren.
Het Verenigd Koninkrijk, bakermat van de moderne democratie en icoon van stabiliteit, seriousness en voorspelbaarheid, heeft er deze week alles aan gedaan om de toeschouwers niet te vervelen. Het land kraakt, alsook de regerende Conservative Party en haar premier Theresa May. Maar barsten doet niets of niemand. Voorlopig toch niet. En dat heeft zijn redenen.
May lijdt duidelijk aan uitstelgedrag. Na het brexitreferendum duurde het negen maanden voor ze Brussel officieel liet weten dat de Britten uit de Europese Unie willen stappen. Met die ‘notificatie’, conform artikel 50 van het Verdrag van Lissabon, begon het aftellen tot Brexit Day: 29 maart 2019. Twee jaar onderhandelen levert een uiterst korte tijdspanne op. Toch wachtte Londen nog enkele extra maanden, tot 19 juni 2017, om rond de tafel te gaan zitten.
May vond het nodig eerst vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Die waren bedoeld om haar onderhandelingspositie te verstevigen. De zet draaide faliekant uit: de Conservatieven verloren hun meerderheid in de House of Commons. Zodra de onderhandelingen dan toch werden opgestart, verliep alles veel trager dan voorzien. Londen bleek niet gehaast; sommigen beweerden dat een gebrek aan interesse en sense of urgency er alleen op wees dat de Britse regering grotendeels in een staat van ontkenning leefde.
Omdat door het veelvuldig dralen een nieuw verdrag tussen het VK en de Unie nooit op tijd klaar zou zijn, werd na enkele maanden onderhandelen al een overgangsperiode tot 31 december 2020 afgesproken. Dat moest de Britten meer tijd geven om zich voor te bereiden op een leven buiten de EU. Voordien zou de eigenlijke uittrede dan wel geregeld moeten zijn, met name in de drie domeinen waarin de overige lidstaten de hakken in het zand hadden gezet: de Brexit Bill (het bedrag dat de Britten nog moeten betalen aan Brussel), de rechten van de EU-burgers in het VK, en de Iers-Ierse grens.
Dat laatste bleek zoals voorspeld de moeilijkste knoop om door te hakken. Bij gebrek aan creatieve oplossingen en om de uitstap op 29 maart 2019 niet opnieuw in het gedrang te brengen, staat in het woensdag afgesloten Withdrawal Agreement dat over de Ierse kwestie nog in de overgangsperiode verder kan worden onderhandeld. En indien nodig kan ze nog wat worden opgerekt. Londen kan dan uitstel binnen het uitstel vragen.
Kortom, de Britten tonen zich meesters in het voor zich uit schuiven van de hete aardappel, weliswaar onder de strikte voorwaarden en met de goedkeuring van de EU. Intussen weet niemand wat zo’n uitstel echt kan opleveren, tenzij dat May en haar regering het nog even kunnen uitzingen. Bij gebrek aan alternatief.
Ultieme nachtmerrie
Dat May zal bezwijken onder de bakken kritiek en dra aan de kant wordt geschoven, is helemaal niet zeker. In haar partij wordt duchtig aan de poten van haar stoel gezaagd, maar een voldoende meerderheid om haar in de Conservative Party daadwerkelijk opzij te schuiven is allerminst zeker. Een leiderschapswissel zou wel eens vervroegde verkiezingen kunnen uitlokken en de Conservatieven staan er in de peilingen niet goed voor. Veel partijgenoten van May dreigen hun zitje te verliezen. Dus houden ze de vermaledijde premier liever nog even in het zadel.
Bovendien, wie zou het beter doen dan May? Voor geen enkel brexitscenario bestaat een duidelijke en stabiele meerderheid in het parlement. Een andere premier verandert daar weinig aan. Mogelijk verliest May weliswaar de stemming over het Withdrawal Agreement in de House of Commons, maar dat hoeft niet noodzakelijk het einde van haar regering te zijn. Voor veel Conservatieven is Labour-leider Jeremy Corbyn aan de macht brengen de ultieme nachtmerrie. Liever laten ze May nog wat rondjes draaien.
Bijkomende onderhandelingen met Brussel lijken dan onafwendbaar, hoewel daarvoor in de EU weinig animo zal bestaan. Het zou alleszins tonen waar May meester in is: orakelen dat de brexit plaatsvindt op 29 maart 2019 maar intussen extra tijd kopen. Niemand weet echt waarvoor, ook zij wellicht niet, valt te vrezen. Tenzij aan de macht blijven, natuurlijk. En dus haar eigenbelang laten primeren op dat van haar partij én haar eigen land.
Het lijkt er meer op hier (in London) dat het elkaar de schuld in de schoenen schuiven al volop aan de gang is. Een deel van de conservatieven is tevreden als ze de EU de schuld kunnen geven, een ander deel wil graag Corbyn en Labour die last opzadelen … maar pas wanneer het zeker is dat zij niet anders kunnen doen dan falen. Met het redden van het Koninkrijk is ondertussen niemand in de UK meer bezig.