Patricia Adriaens: ‘Kan iedereen vrijwilliger worden?’

De week van de vrijwilliger is deze week van start gegaan. Ik ben blij dat dit thema elk jaar opnieuw onder de aandacht wordt gebracht, want hoe je het ook draait of keert: onze samenleving kan niet draaien zonder vrijwilligers.

Deze week dronk ik koffie met iemand uit een Woonzorgcentrum (WZC). De man vertelde me dat de cafetaria gewoon niet meer zou bestaan zonder ons, vrijwilligers. Ik besefte weer hoe belangrijk ik het vind om me belangeloos in te zetten in de maatschappij. Ik zie het als mijn verantwoordelijkheid om een deel van mijn persoonlijke vrije tijd en van mijn talenten in te zetten ten dienste van onze samenleving. Er zijn vele redenen om aan vrijwilligerswerk te doen, en ik zou in deze opinie willen stilstaan bij de ‘zin’ van vrijwilligerswerk, specifiek bij mensen uit kwetsbare groepen.

Holy Rosita

In de film Holy Rosita ervaarde het gelijknamige hoofdpersonage haar leven als zinloos. De mensen rondom haar vinden dat ze amper voor zichzelf kan zorgen. Ze heeft haar leven niet op de rails: ze geeft erotische massages, steekt zich in de schulden, vergeet afspraken, keert zich tegen de mensen die haar willen helpen. Tot ze de kans krijgt om haar buurmeisje te helpen, dan bloeit ze helemaal open. Ze betekent iets voor iemand anders, ze voelt zich gedragen, dat geeft haar leven zin.

Rosita is niet het doorsnee type vrijwilliger. Ze komt duidelijk uit een kwetsbare situatie. Uit recent onderzoek blijkt dat mensen uit kwetsbare groepen minder gemakkelijk de weg naar het vrijwilligerswerk vinden. Wanneer we kijken naar het profiel van vrijwilligers bijvoorbeeld in de zorg, blijkt dat een grote groep bestaat uit vrouwen, gepensioneerden en hoog opgeleiden (LUKAS-Instituut, 2019).

Nochtans mag het geen eenrichtingsverkeer zijn; het mag niet zo zijn dat alleen mensen in een stabiele situatie vrijwilliger zijn voor kwetsbare groepen. Het is van groot belang dat er ook mensen zoals Rosita zich vrijwillig inzetten om tot een betere samenleving te komen. We moeten meer inzetten op een minder evidente doelgroep voor vrijwilligerswerk zoals mensen in armoede, ex-psychiatrische patiënten, nieuwkomers, mensen met verslavingsproblematiek.

Specifiek zou er ook aandacht moeten zijn voor veel meer culturele diversiteit binnen de doelgroep van vrijwilligers. Vrijwilligerswerk is een manier om verschil te maken, mensen te verbinden, impact te hebben in de samenleving. Bij voorkeur is de groep vrijwilligers zo divers mogelijk. Door mensen uit verschillende werelden samen te zetten, komen er dynamieken op gang waardoor vooroordelen sneuvelen, en de wereld veel rijker wordt.

Iedereen is ooit kwetsbaar

Na een operatie die ik onlangs onderging, was ik een lange periode in ziekteverlof. Ik was zelf plots ‘kwetsbaar’ geworden. Ik kreeg het besef dat iedereen in zijn of haar leven ooit eens kwetsbaar zal zijn, door allerlei mogelijke redenen zoals ziekte, faillissement, bejaard worden …

Mijn dokter suggereerde me om wat te knippen in mijn vele engagementen. Een heel moeilijke opdracht voor mij. Als bedrijfsleider probeerde ik voorheen bovenop mijn drukke job één derde van mijn tijd te besteden aan vrijwilligerswerk. Ik doe alles heel graag, haal er enorm veel energie uit, en heb er overigens veel vrienden gemaakt. Het is dan ook niet leuk om bepaalde zaken te schrappen.

Na een grondige zelfreflectie heb ik uiteindelijk gekozen om minder te werken zodat ik mijn vrijwilligerswerk kan blijven doen. Ik heb wel het geluk dat ik dat – op financieel gebied – kan, en ik besef dat dit niet voor iedereen het geval is. Want enkel geld maakt niet gelukkig in het leven.

Zoveel voordelen

Mensen die kwetsbaar zijn, doen volgens mij vrijwilligerswerk om dezelfde redenen als mensen die niet kwetsbaar zijn: om zich te kunnen ontplooien, om betekenisvol te kunnen zijn, om iets onbaatzuchtig goeds te kunnen doen uit liefde voor de samenleving. Met andere woorden, de motivaties om vrijwilligerswerk te doen is hetzelfde bij alle vrijwilligers, van gelijk welke achtergrond.

Vrijwilligerswerk werkt daarenboven preventief aan het mentaal welzijn van de vrijwilliger zelf, kijk maar naar het verhaal van Rosita. Iedereen heeft zijn of haar talenten, en je kan volgens mij pas echt gelukkig worden als je de kans krijgt om die in te zetten. Aan mensen die langdurig ziek zijn of werkloos wordt die kans eigenlijk ontnomen. Via vrijwilligerswerk kunnen ze daar toch een tweede leven aan geven, en dat kan bijdragen om zich beter in hun vel te voelen.

Bron: De Wereld Morgen