Mark Van de Voorde: ‘Onze ‘mind’ is ‘full”

De vraag is echter hoe het komt dat mindfulness zo gegeerd is dat deze methode een markt creëert waar malafide neptherapeuten ongeremd hun gang kunnen gaan.De valse ‘mindfullers’ bieden geen echte mindfulness aan die leert om rustiger en milder in de realiteit te staan. De charlatans verkopen esoterie om de werkelijkheid te ontvluchten. Het omgekeerde dus. Dat ze hiermee succes hebben, zegt heel wat over onze samenleving. Namelijk dat veel mensen denken dat het geluk iets is dat je in zuivere vorm kunt kopen.

Er is de voorbije decennia een boomende geluksindustrie ontstaan van wellness, esoterie, voedselsupplementen, drugs… Je zou kunnen zeggen dat die ‘sector’ letterlijk toepast wat de reclame voor gewone producten al jaren voorspiegelde: je dronk geen cola maar fun, je boekte geen reis maar een droom, je at geen chocolade maar paradijs.

Stilaan begonnen we te geloven dat je geluk inderdaad kon kopen. Dus spanden we ons nog meer in om te consumeren, maar om meer te consumeren moesten we ook meer produceren. Consumeren werd een kwestie van presteren. Gevolg: stress! En dus moesten we ontstressen: met wellness, esoterie, voedselsupplementen, drugs…

Het verzachtte wel even de pijn maar nam die niet weg. Integendeel, hoe meer we op zoek gingen naar geluk, hoe dieper de melacholie in ons binnenste kroop. Een ideale situatie voor charlatans. Echte mindfulness wil de mens bevrijden uit die kringredenering van stressen-ontstressen-stressen-om-succesvol-en-gelukkig-te-zijn. Neptherapeuten draaien verder aan het rad door te beweren dat ze geluk kunnen leveren.

Geluk is niet te koop, het is immers geen afzonderlijk product. Het is een derivaat van zinvol leven. Het is misschien geen toeval dat de hoogconjunctuur van de geluksindustrie samenvalt met de laagconjunctuur van de religie en de levensbeschouwing. Onze ‘mind’ is ‘full’, maar onze ‘soul’ is leeg.

De Oostenrijkse dichter Rainer Maria Rilke (1875-1926) noemde geluk “de absurditeit van het leven zin geven”. Dat is precies wat religie en levensbeschouwing doen: zij verbinden het individuele bestaan met een project, een utopie of een belofte die groter zijn dan het persoonlijke geluksstreven.

Levensbeschouwing, meer bepaald religie, bezorgt de mens twee zaken die rust brengen in de onrustige geest: identificatie en oriëntatie. Men ziet zichzelf opgenomen in een groter geheel en men krijgt een wegwijzer voor de levensreis. Het gaat bij levensbeschouwing dus in wezen over een levensperspectief en een levenshouding die de fixatie op het eigen geluk losmaken.

Dat komt overeen met wat de Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl (Logotherapie of de derde Weense school) heeft vastgesteld: om het leven uit te houden heeft de mens een doel en een zin nodig die buiten hem liggen.

Frankl, net zoals Freud een Jood maar niet weggeraakt uit Oostenrijk, werd door de nazi’s opgepakt en afgevoerd naar een vernietigingskamp. Hij heeft niet alleen het kamp overleefd, maar ook in dat kamp observaties gedaan. Hij stelde vast dat zij die het kamp overleefden, mensen waren die een doel hadden dat buiten de prikkeldraad lag, en die zich vragen stelden over de zin van hun bestaan. Zijn conclusie: de belangrijkste voorwaarden voor een goede geestelijke gezondheid zijn spiritualiteit, vrijheid, verantwoordelijkheid en de zinvraag over de betekenis van ons leven.

De Griekse mythologie kende twee figuren die te maken hadden met de gezondheid: Asklepios en Hygieia. De gezondheid waar Asklepios mee bezig was, is gericht op de genezing van ziekte en gebrek. Hygieia daarentegen symboliseert niet de genezing van ziekte, maar de gezondheid in de betekenis van levenskunst en levensstijl.

Het is in verband met gezondheid in die laatste betekenis – wat de Pythagoreërs (in de zesde-vijfe eeuw vóór Christus) de harmonie tussen geest en lichaam zouden noemen – dat religie en levensbeschouwing een rol spelen, een rol van evenwicht.

Dat mindfulness, een techniek om de harmonie terug te vinden, vandaag massaal wordt gekaapt door charlatans is geen toeval: de leegloop van de kerken van bonafide religie heeft het marktplein van malafide gelukskraampjes vol doen lopen. Want we missen iets heel belangrijks: we denken dat het geluk is, maar het is zin.