Ides Nicaise: ‘De moord op Jezus Christus, een uitspatting van armenhaat?’
De Spaanse filosofe Adela Cortina lanceerde de term ‘armenhaat’ met haar boek Aporophobia (uit het Grieks: aporos = arm; fobia = afkeer). Jawel, armoedefobie bestaat in allerlei gradaties, gaande van afkeer tot en met pesten en geweld.
Je kruist een bedelaar op straat, je kijkt de andere kant uit en loopt door. Je bedenkt nadien hoe belachelijk dat eigenlijk was. Je zou van die ene euro zelf niet armer zijn geworden. Dit is armenvrees.
Er zijn echter mensen die zich ronduit ergeren aan de aanwezigheid van bedelaars in hun buurt. Winkeliers oefenen druk uit op het gemeentebestuur, dat dan een verbod uitvaardigt om op bepaalde plaatsen of uren te bedelen. Het Steunpunt Armoedebestrijding en het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens hebben na een doorlichting 253 Belgische gemeentebesturen gewezen op onwettige restricties opgelegd aan bedelaars.
Een graad erger is publiek pestgedrag. Op weg naar een meeting in Brussel zagen we een voorbijganger plassen op een dakloze die in de gang van het Centraal-station lag te slapen. Of nog erger, criminele daden, waarbij bijvoorbeeld groepjes jongeren slapende daklozen in brand staken: in Berlijn op kerstdag 2016 en in het Brusselse Zuid-station in februari 2022.
Daklozen, Roma, langdurig werklozen en asielzoekers zijn de eerste slachtoffers. Geweld tegen hen wordt gevoed door haatspraak: negatieve narratieven, slordig door de (sociale) media verspreid, waarbij men niet de moeite doet om aantijgingen te onderbouwen. De enige bedoeling is om die groepen te ontmenselijken.
Zo belanden we op een hellend vlak, tot het geweld tegen armen systemisch wordt. In augustus 2023 werd de buurt rond het station Brussel-Zuid ‘schoongeveegd’ door politie en milieudiensten, na klachten over criminaliteit en drugshandel in de buurt. De interventie trof zonder onderscheid ook onschuldige daklozen van wie de tentjes en bezittingen als afval werden afgevoerd, zonder dat een alternatief werd aangeboden.
In 2024 vernielde de politie tenten en bezittingen van mensen die op straat sliepen voor het University College London Hospital. In Parijs werden in de aanloop naar de Olympische Spelen duizenden daklozen en asielzoekers gedeporteerd naar andere steden. In één buurt werd een kamp van Roma met bulldozers met de grond gelijkgemaakt om de bewoners te verjagen.
En wat moeten we denken van de abrupte stopzetting van de werkloosheidsuitkeringen na twee jaar werkloosheid vanaf 2026, en het ‘strengste asielbeleid ooit’ dat in België voor de deur staat? Ook overheidsmaatregelen kunnen geweld tegen kwetsbare groepen inhouden.
Volgens Cortina zit aporofobie in ons brein ingebakken. Door de evolutie heeft de homo sapiens leren overleven door samen te werken, met als gevolg dat je bijdrage aan de samenleving ook je waarde voor anderen bepaalt. Wie (uit armoede) niets kan bijdragen, kan dan ‘natuurlijk’ ook niet rekenen op de solidariteit van de gemeenschap.
Gelukkig zijn er tegenkrachten, waaronder de ethiek en de religie. Cortina wijst erop dat de islam, het jodendom en christendom sterk de voorkeursliefde van God voor de armen en uitgeslotenen in het algemeen benadrukken. De Bijbel (vooral de evangelies) staat er vol van, vaak gekoppeld aan onversneden kritiek op de rijken. Lees de parabels van de arme weduwe, de werkers van het elfde uur, Lazarus en de rijke vrek, de dwaze grootgrondbezitter, de bergrede.
Cortina wijst erop dat aporofobie ten tijde van Christus ook al bestond. Denk aan de uitsluiting van melaatsen, gehandicapten en onreinen uit de Joodse gemeenschappen, en de allergische reacties van omstanders wanneer marginale figuren de aandacht van hun meester proberen te trekken.
Anderzijds werkte het gehamer van Jezus op zijn voorliefde voor de armen het Romeinse én Joods-religieuze establishment steeds meer op de zenuwen. Hij had gekozen voor ‘het kamp van de armen’ en besefte goed dat het andere kamp hem grondig haatte. Hij had zijn leerlingen zelfs gewaarschuwd (Johannes 15:18).
Persoonlijk heb ik nooit willen geloven dat Jezus bewust voor zijn kruisdood heeft gekozen. Na het lezen van dit boek ben ik daar niet meer zo zeker van. Misschien wilde hij, toen het echt te heet werd, zichzelf opofferen om te vermijden dat men een bloedbad zou aanrichten bij zijn volgelingen, dat allegaartje van kwetsbare mensen?
Zo’n bovenmenselijke zelfopoffering moet dan voor christenen een voldoende aansporing zijn om, met de nodige realiteitszin, diezelfde voorkeur voor de armen aan te houden, niet?
Bron: De Morgen