Kolet Janssen: ‘Het bedreigde zondagsgevoel’

Toen ik klein was – lang geleden, toen de dieren nog spraken – kenden we de luxe van de verveling. Ik herinner me eindeloze zondagen waarop er nauwelijks iets te doen was: geen sport, geen cultuur, geen tv. Ik zat op het tapijt en kleedde mijn poppen aan en uit. Als ik heel zachtjes was, mocht ik het haar van mijn vader kammen als hij zijn middagdutje deed.

De zondag was toen nog een dag die niet volgepropt zat met dingen die je niet mocht missen of klussen die ingehaald moesten worden van de werkweek die eraan vooraf ging. De zondag was een dag waarop de wereld stilstond. Bijna alles wat je op die dag deed, was anders dan in de rest van de week: je droeg andere kleren, je ging niet naar school maar naar de kerk, je at in een andere kamer en je mocht vele uren lezen en nietsdoen.

Een zondag is nog altijd een beetje speciaal: het is een dag met uren waarop niets moet en dus alles kan. Iets lezen, voor je uitstaren, genieten van je eigen huis en tuin, over koetjes en kalfjes praten met de mensen die je elke dag ziet, in je eigen zetel zitten, tijd hebben voor een rustige maaltijd. De rest van de week moeten mensen hard werken en is er nauwelijks tijd om stil te staan. Maar op zondag wordt het ritme doorbroken. Daarom zijn zondagen zo kostbaar dat ze niet te koop zijn.

En uitgerekend van die zondagen maakt men nu meer en meer ‘koopzondagen’. Het lijkt een droom: winkels die ook open zijn op zondag, zodat iedereen op elk moment kan kopen wat hij wil. Het aards paradijs binnen handbereik. Maar er zit zoals altijd een venijnige slang in de boom. Want koopzondagen betekenen meer verlies dan winst. Eerst en vooral natuurlijk voor de vele mensen die omwille van de koopzondagen aan het werk moeten. Is het nu echt noodzakelijk om per se op zondag nieuwe schoenen of een andere salontafel te willen kopen? Kan dat niet op een andere dag? Maar eigenlijk zijn die zondagen ook een verlies voor wie dan niet moet werken. Want alle mensen zijn op zo’n koopzondag hun echte zondag kwijt.

Iedereen kan toch zelf beslissen of hij wel of niet naar de winkel trekt op zo’n koopzondag, hoor ik u zeggen. Dat is waar, maar het wordt een stuk moeilijker om je zondag als rustdag te beleven als alle winkels open zijn. Een zondag is juist een rustdag omdat (bijna) alle mensen dan niet werken. Met dank aan de mensen die de noodzakelijke dienstverlening – ook op zondag – verzorgen. Maar laten we die groep niet groter maken dan noodzakelijk. Op zondagochtend over straat lopen is een traktatie op zich: dezelfde straten en stoepen die op andere dagen rond dat uur vol stromen met haastige en slaapdronken mensen, liggen er dan kalm en dromerig bij. Alsof ze willen zeggen: kijk eens hoe relatief die drukte is. Eigenlijk kan het ook best zo, op zijn minst één dag in de week.

Als de winkels gesloten zijn, kun je oog hebben voor heel andere dingen: een mooi gebouw, een parkje, een standbeeld, een trage voetganger, een paar duiven. Er hangt een heel andere sfeer in een stad als de winkels open zijn. Dan zijn er parkeerproblemen en volle tassen en files bij de pashokjes en de kassa. Die drukte beïnvloedt ons hoe dan ook: we vervallen automatisch in ons gewone weekritme. Als de winkels open zijn, bestaat een straat enkel nog uit etalages.

Wat we op koopzondagen echt verkopen, is onze ziel. Want dan worden de zondagen – net als de rest van de week – ingevuld met haast en jachtigheid, met files en drukte, met sjouwen en verzamelen. Dan rest ons geen enkele dag meer die ‘anders’ is. Een dag om te herkauwen, te verlummelen, te dromen, te doezelen, te grinniken om onze eigenwaan, te wachten op verrassingen, te proeven van het goede van het leven, te hopen op een wonder. Een dag die we niet kunnen missen. Een niet te kopen zo kostbare zondag.