Mark Geleyn: ‘Een boycot van Israël dient de vrede niet’
Weer waart een spook rond in Europa, zoals al zo vaak in de geschiedenis van dit continent. Het is het spook van de BDS. BDS staat voor “Boycott, Divestment, Sanctions”. Het is een boycot gericht tegen Israel. “Boycott, Divestment and Sanctions” is een actieplan dat een aantal Palestijnse organisaties in 2005 zijn opgestart met als doel : een einde maken aan Israëls bezetting van Arabisch land, gelijkheid voor de Arabische burgers van Israël zelf, en het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. De initiatiefnemers beriepen zich op de bestaande VN resoluties en op het volkenrecht en zij zagen hun actie als een vorm van anti-apartheid campagne.
Op het eerste gezicht kan daar niets tegen zijn: vrijheid, einde van de bezetting, en gelijkheid. Zo goed als moederschap en appeltaart. Maar de vlag dekt een brisante lading. De tweede Intifada was mislukt, de Israëlische respons op de terreurgolf was hard geweest. De Israëli’s hadden Gaza ontruimd. De Palestijnen zochten en vonden een nieuw slagveld, ditmaal via het volkenrecht: onwettigheid van de bezetting en van de nederzettingen, isolement van Israël in internationale fora, VN-erkenning van Palestina.
Een verborgen agenda
Een hele tijd bleef de BDS-campagne een speeltje van tiersmondisten, linkse extremisten en randfiguren in sjieke Angelsaksische universiteiten. Intussen is het een brede en gesofistikeerde campagne geworden, waar geen bommen en aanslagen aan te pas komen, waar de nadruk ligt op het volkenrecht en met de morele kracht van de anti-apartheidsbeweging. En vaak gedragen door niet-Palestijnse activisten en onpolitieke legalisten in het Westen, van de VS tot Roemenië. Zo’n campagne was dan ook onweerstaanbaar voor “vredesactivisten” en “beleidsbeinvloeders”, die het Israëlisch-Palestijns conflict graag in koloniale termen zien en die eraan twijfelen of de Joden wel recht hebben op een staat in het Midden Oosten.
Al geruime tijd stuurt het Palestijnse BDS-hoofdkwartier met veel trots een vloed van succesberichten uit, meldt dat die firma, die sportgroep, die investeringsbank, die universiteit, hun contacten met Israel afbreken of op ijs zetten, tot gerechtigheid voor de Palestijnen is geschied. Veel van die berichten zijn juist, andere zijn flagrant onjuist of aangedikt, maar dat is geen bezwaar als je oorlog voert. Dat hoort bij de propaganda.
Het woord delegitimatie staat niet bij de initialen BDS. Maar het ontzeggen van het bestaansrecht van Israel is wel degelijk het einddoel van de campagne. Het is een campagne die je de campagne van de 3 D’s kunt noemen: Demonisatie, Delegitimatie en Dubbele Standaards. Het is een campagne die begon in 1948 en nog altijd aanhoudt.
Wat als de onderhandelingen mislukken?
Maar er is iets nieuws aan de hand. De onderhandelingen tussen Israel en de Palestijnen, die de Amerikaanse secretary of state Kerry sinds vorige zomer aanstuurt, verlopen zeer moeilijk. We weten al jaren hoe een uiteindelijk akkoord tussen Israël en Palestina er moet uitzien, maar de concessies waartoe Israël bereid is, blijven ver beneden datgene wat de Palestijnen vragen. En wat er momenteel rond Israël en Palestina gebeurt, maakt alles nog moeilijker.
Israël beseft dat controle over de Palestijnse bevolking moreel aanvechtbaar en op termijn niet houdbaar is, maar het vreest ook dat een onafhankelijk Palestina op de Westoever kan omslaan in een vijandige staat zoals Gaza. Israëls’ regeringen willen wel degelijk een oplossing met twee staten en de settlers zullen daaruit consequenties moeten aanvaarden. Maar die regeringen zijn onmogelijke mengsels van gematigde centrumlinksen en hardlijnige nationalisten, die een ontknoping van de dilemma’s onmogelijk maken.
Nog moeilijker ligt het aan Palestijnse kant: Mahmoud Abbas heeft onvoldoende macht en gezag om toezeggingen kan maken. Hij spreekt ten eerste niet voor Gaza, en binnen de Palestijnse Autoriteit zelf heeft hij ook geen rugdekking. Die Palestijnse Autoriteit staat op het imploderen. Wat volgt er dan?
Wat zeggen de Europeanen?
Maar wat zeggen de Europeanen? De EU-vertegenwoordiger in Israel dreigde dat als de onderhandelingen mislukken, de partijen een prijs moeten betalen. Gaat Europa zijn ontwikkelingshulp aan de Palestijnen inkorten? Hopelijk niet, want zij hebben die hulp nodig. Het zal ook niet gebeuren. En Israel ? Bij EU-ambtenaren, bij Europarlementariërs, in de Europese media, leeft de idee dat de Israëlische nederzettingen op de Westoever de voornaamste reden zijn voor het uitblijven van een akkoord. Die nederzettingen zijn volkenrechtelijk illegaal en de Israelische regeringen hebben er zich onvoldoende tegen verzet, soms zelfs gesteund. Daarom groeide de idee bij verschillende EU-lidstaten om de producten van de nederzettingen uit te sluiten uit de akkoorden die de EU met Israel afsluit. Alles heel logisch in een systeem dat een wereldwijd verdragsnet uitbouwt, dat toeziet op correcte verdragsregels … en dat een hardnekkige en onevenredige aandacht onderhoudt voor Israël.
Nu is het boycotten van de Israëlische nederzettingen weliswaar legalistisch te verdedigen, maar het is politiek niet wijs. Het zou elke bemiddelingsrol van Europa in het vredesproces onmogelijk maken. Parijs, Londen en Berlijn weten dat en die grote Drie zullen zich daarom verzetten tegen een significant sanctieregime tegen Israël.
Bij andere EU-instanties, zoals de Commissie, waar geen unanimiteit vereist is, is echter wel ruimte voor activisme onder de politieke radar. Nadat de EU-ministers eind 2012 beslisten dat akkoorden met Israël niet meer van toepassing mochten zijn op de bezette gebieden, ging de Commissie een stap verder. Zij schreef strengere richtlijnen uit en sloot uit dat instellingen van buiten de 1967-lijnen tegemoetkomingen konden ontvangen. En het is in het verstrakken van deze richtlijnen, dat de EU Israël mogelijk de prijs zal doen betalen voor het mislukken van de onderhandelingen.
Een ongewoon complexe toestand
En hier vloeien gevaarlijke regionale en internationale trends samen: de BDS-strategie die het delegitimeren van Israël beoogt, schijnt aan te zwellen, precies op een moment dat de internationale frustratie met wat gezien wordt als de klaarblijkelijke onwil van Israel, toeneemt. En het beeld is niet volledig zonder het besef van dreiging die uitgaat van de oorlogen die rond Israel woeden en die de hele regio in chaos en radicalisme hebben gestort. Onder de Palestijnen zelf blijft het risico smeulen van een burgeroorlog , die zich op elk moment tegen Israel kan keren. De één-staat oplossing waarbij de Israeli’s maar moeten opgaan in een groter Palestina, wint eigenaardig genoeg opnieuw aan populariteit in het Westen. Bij de Palestijnen vormde het één-staat verhaal trouwens altijd al de basis voor aanvallen op de legitimiteit van Israel.
Wij staan hier voor een ongewoon kluwen van spanningen, ambities en frustraties, die in de komende maanden een gewelddadige ontknoping kunnen vinden. Hoezeer we het optreden van beide partijen in vraag kunnen stellen, het zou ongepast zijn, maar vooral onwijs, mocht Europa zich door eenzijdige maatregelen in het dubieuze vaarwater van de BDS-campagne terechtkomen.
De Joden zijn helaas vertrouwd met een eeuwenoude Europese traditie van uitsluiting, boycot en – inderdaad – delegitimering. Staat het bestaansrecht van Israël ter discussie? Er zijn er die dit willen en er zijn er ook die niet geïnteresseerd zijn in deze vraag. Laten wij de geschiedenis niet vergeten, de woonverboden voor joden, de beroepsverboden, tot de boycot van joodse winkels in de jaren dertig. De duivel komt geen twee keer door dezelfde deur binnen. Of hij verandert van vorm. Maar hij probeert telkens weer terug te komen.
Europa moet zich oprecht het lot aantrekken van Palestijnen en Israëli’s. En dus is de vraag hoe vooruitgang in de vredesonderhandelingen het best gediend is. Niet door boycots. Een duurzame oplossing is enkel mogelijk is als ze gedragen wordt door beide partijen. Boycots en sancties, heel de BDS-winkel, verscherpen de tegenstellingen in plaats van bij te dragen tot een oplossing.