Steven Van Hecke: ‘Nadagen van Thatcher zijn niet veraf’
Eerst het slechte, weinig verrassende nieuws: in het Britse Lagerhuis is er nog steeds geen meerderheid voor de alternatieven van het Withdrawal Agreement, de onderhandelde brexit met de Europese Unie, zo bleek uit de stemmingen woensdagavond. Tot acht keer toe verwierpen de parlementsleden de alternatieven voor de deal van premier Theresa May: een tweede referendum, afstel, no deal, de douane-unie, de eenheidsmarkt… Voor wie er nog mocht aan twijfelen: de grote verdeeldheid in het Britse parlement blijkt een erg stabiele factor in deze onzekere brexittijden.
Dan het goede nieuws. Minstens een keer is er in de House of Commons massaal ‘Aye’ gestemd. Op de valreep van Brexit Day, sinds 2 jaar voorzien op vandaag, 29 maart 2019, hebben de parlementsleden hun zegen gegeven aan uitstel tot 12 april. Nadat de staatshoofden en regeringsleiders van de EU27 die nieuwe datum vorige week uit hun hoed hebben getoverd, zijn de Britse politici erin geslaagd dat met een ruime meerderheid goed te keuren. Daarmee is vanuit Londen die andere constante in de verf gezet: uitstelgedrag. Het maakt de brexit tot een ware uitputtingsslag.
Het meest in het oog springende politieke slachtoffer is ongetwijfeld May zelf. Veel geloofwaardigheid, laat staan autoriteit, blijft er na bijna drie jaar dollen niet meer over, niet in het Verenigd Koninkrijk en al zeker niet binnen haar conservatieve partij. Tot voor kort hield ze koppig vast aan 29 maart. Die datum heeft ze moeten lossen. Voorlopig strijdt May wel nog voor haar brexitdeal, al heeft ze haar premierschap mee in de weegschaal moeten leggen.
Afwachten hoe dat afloopt, want met deze premier weet je nooit. Vergeet niet dat ze geen datum aan haar eventuele vertrek heeft gekoppeld en dat haar riskante strategie – my deal or no deal – voorlopig min of meer overeind blijft. Intussen tracht ze ook nog haar partij bijeen én Labour van de macht te houden.
Thatcher
De halsstarrigheid van een Britse eerste minister, Europa als splijtzwam, de zwaar verdeelde tory’s, de viscerale afkeer voor de linkse oppositie: het doet denken aan de nadagen van Margaret Thatcher. De iconische Iron Lady, die het aanzicht van haar land wist te veranderen en niemand onverschillig liet, struikelde na meer dan tien jaar premierschap over Europa. Vandaag wordt Maggie vooral herinnerd door haar koppige verzet tegen het Europese federalisme en elke vorm van centralisatie vanuit Brussel, wat haar tot de moeder van het euroscepticisme maakte.
Wat al eens wordt vergeten, is dat ze een groot voorstander was van de Europese ‘single market’. Als de volgende fase in de economische integratie – een heuse monetaire unie – in het vooruitzicht werd gesteld, ging Thatcher keihard op de rem staan. Ze was bereid haar veto te gebruiken tegen het Verdrag van Maastricht om de Britse pond te redden.
Ook bij May is het al een tijdje bijzonder eenzaam aan de top. Met dank aan haar onvermogen om out of the box te denken over Europese integratie en vooral over het Britse politieke systeem. Nu haar ondergang net zoals destijds bij Thatcher onontkoombaar lijkt, gooit ze mogelijk zelf de handdoek in de ring. Niet dat die zoveelste demarche veel verschil zal maken: haar vertrek is net zoals alle andere exits uit het brexitmoeras een oplossing die weer nieuwe problemen genereert. Zoals wat May nog kan aanvangen na een derde nederlaag in de brexitstemming. Of welke andere eerste minister geloofwaardig haar deal kan uitvoeren in het geval die vandaag alsnog goedgekeurd raakt.
Politieke lot
Het palmares van May zal nauwelijks schitteren in vergelijking met dat van Thatcher. Maar ze heeft één voordeel ten opzichte van haar legendarische rolmodel. Dankzij haar winst bij de interne leiderschapsstrijd afgelopen december kan ze een jaar lang niet door haar partijgenoten afgezet worden. Door haar brokkenparcours heeft ze al veel controleverlies geleden. Maar haar politieke lot als eerste minister heeft ze tenminste nog in eigen handen.
Niemand die echter weet hoe dit zal aflopen, en hoe haar zwanenzang uiteindelijk zal klinken.
Bron: De Tijd