Mark van de Voorde: ‘Danneels werd in de media soms progressief genoemd. Dat was hij niet en wilde hij ook niet zijn ‘

De pedagogie van zijn spreken bestond erin om met poëtische (en ook humoristische) beeldspraak het geloof op één golflengte te brengen met de trillingen van het tijdsgevoel. Dat maakte hem tot een behendige communicator die altijd weer door de media om zijn mening werd gevraagd.

Pedagogisch was ook zijn kijken naar onze beschaving. In zijn brochures maakte hij scherpe analyses van de samenleving, waaraan hij de christelijke waarden verbond. In wezen was Danneels een cultuurpessimist: hij was bang dat bepaalde ontwikkelingen de humaniteit zouden aantasten. Tegelijk zocht hij naar aanknopingspunten. Hij wist – in de katholieke traditie – dat de wereld nu eenmaal de wereld is en niet de hemel, maar wel Gods wereld. Hij wist dat de mens slechts mens is en niet God, maar wel Gods kind.

Pedagogisch kon ook zijn houding worden genoemd om de tegenstellingen in de Kerk te overbruggen. Daardoor wist hij de Belgische Kerk te behoeden voor de polarisatie waaraan de katholieke Kerk in Nederland bijna ten onder ging. Vanwege zijn verzoenend vermogen werd hij door de paus gevraagd om als vervangende voorzitter op te treden op de Nederlandse Bijzondere Synode (1980). Ook als internationaal voorzitter van Pax Christi (1990-1999) werd hij geprezen om zijn diplomatieke talenten.

Politiek was Danneels uiterst voorzichtig. Niet alleen respecteerde hij de scheiding van Kerk en Staat, maar hij wou ook nooit in de plaats treden van de politicus. “Ieder zijn taak”, zei hij. Daarom sprak hij duidelijke taal bij de aanvang van een debat (abortus, euthanasie), maar onthield zich zolang de parlementaire besprekingen liepen.

Dat Danneels door zijn stijl en voorzichtigheid de echte vragen weleens inpakte en dus onbeantwoord liet, is waar. Niet waar is dat hij de geloofsvragen uit de weg ging, zoals sommigen (vooral conservatieven) beweren. Een collega-kardinaal zei van hem: “Hij weet dat wie met de rug naar de samenleving gaat staan, haar ook geen spiegel kan voorhouden.”

Doordat hij mediagevoelige taal hanteerde, hebben die (vooral buitenlandse) media niet altijd begrepen wie Godfried Danneels werkelijk was. Hij liet ook nooit de achterkant van zijn tong zien en wilde trouwens niet dat de mensen nieuwsgierig op zijn vel zaten. Zo welbespraakt als hij was op publieke fora, zo timide, onhandig en zelfs een beetje stug was hij in persoonlijke ontmoetingen.

De buitenlandse media voerden Danneels soms op als progressief, wat hij helemaal niet was en ook niet wou zijn. “Mijn hele leven is de toepassing geweest van het Tweede Vaticaans Concilie, in het bijzonder op het vlak van de liturgie, de catechese en de relatie van de Kerk met de wereld”, zei hij. Hij stond weliswaar creatief in de traditie en daardoor leek het weleens of hij progressief was.

Zijn enige toegeving aan de tijdgeest – maar dat was vertaalkunst, geen toegeving – was dat hij de therapeutische kracht van het geloof naar boven haalde. Dat sloeg aan in deze voor ‘goed gevoel’ en psychologie gevoelige tijd. Het door anderen bedachte etiket progressief werkte alleen op de Amerikaanse markt, maar werkte vooral tegen hem in Rome.

Tussen 1999 en 2006 was hij lid van de Groep van Sankt Gallen, een denktank van bisschoppen en kardinalen, onder de leiding van kardinaal Carlo Maria Martini, die opkwam voor een meer gedecentraliseerde Kerk en meer inspraak van de bisschoppenconferenties in Rome. Dat botste met de lijn van de pausen Johannes Paulus II en Benedictus XVI. De benoeming van de conservatieve bisschop Léonard (Namen) als opvolger van Danneels in Mechelen was de weerwraak van Rome (2010).

En toen kwam, ook in 2010, daarbovenop de zaak-Vangheluwe. Dat werd voor Danneels een afknapper. Tijdens de ontmoeting met de misbruikte neef van de Brugse bisschop reageerde de kardinaal – zoals de Danneels-tapes lieten horen – totaal fout. Hij vroeg de jongeman om zijn oom te vergeven.

Dat was niet kwaadwillig bedoeld, maar kwam vooral door het feit dat Danneels het sowieso moeilijk had in persoonlijke gesprekken: hij kon niet overweg met confrontaties. Hij wou wel luisteren, maar kon het niet. Achteraf heeft Danneels toegegeven dat hij fout was geweest. In een interview met Martin Heylen op Eén zei de kardinaal onder meer dat de Kerk te weinig zwaar getild had aan het seksueel misbruik

Bron: vrtnws.be