Jo Hanssens: ‘Kan de EU haar droom van vrede doen herleven?’

Vandaag bezoekt president Trump ons land, waar zowel de NAVO als de EU hun hoofdkwartier hebben. Zullen onze politici de moed hebben om iets anders te benadrukken dan ‘Als je vrede wil, bereid dan de oorlog voor’? Samenwerking over grenzen heen, eerbied voor de mensenrechten en voor het internationaal recht hebben ons na de Tweede Wereldoorlog vrede gebracht. Dat mogen we nooit vergeten.

Meer dan ooit is er een nieuwe toekomstgerichte dynamiek met het oog op vrede nodig. Toen 28 jaar geleden een streep werd getrokken onder de Koude Oorlog kwam ook een nieuwe dynamiek op gang. Burgers die lange tijd gevangen waren achter het IJzeren Gordijn en families die gescheiden waren door een Muur konden elkaar weer vrij ontmoeten.

Een duidelijke agenda na de Koude Oorlog

Toen 28 jaar geleden een streep werd getrokken onder de Koude Oorlog kwam ook een nieuwe dynamiek op gang. Landen die lange tijd gevangen waren achter het IJzeren Gordijn en families die gescheiden waren door een Muur konden elkaar weer vrij ontmoeten. Het proces voor veiligheid en samenwerking in Europa, ook Helsinkiproces genoemd, zorgde mee voor een globaal geweldloze overgang, met uitzondering in het voormalig Joegoslavië.

Toen de Koude Oorlog tussen twee elkaar op leven en dood beconcurrerende systemen ten einde was, werden grote verwachtingen gewekt. Een vredesdividend zou volgen. Conflicten zouden meer door bemiddeling dan door dreiging met wapens worden aangepakt. Een gestage economische groei zou ons en de rest van de wereld meer welvaart bezorgen. Heel wat gewezen Oostbloklanden kwamen in snel tempo aan boord van de Europese Unie.

Nieuwe onrust

Met de ‘vrije’, geglobaliseerde neoliberale markt is er evenwel bij velen een nieuwe onrust ontstaan. Daar komt nog bij dat reeds kort na de Koude Oorlog bepaalde groepen nieuwkomers door extremistische partijen werden uitgeroepen tot nieuwe vijand. De vijand woonde niet meer in een afgelegen tot de tanden gewapend land. Hij was plots heel dichtbij aan de andere kant van de straat. Een nieuw spook dwaalt rond in Europa, het spook van “wij tegen zij”.

Dit wordt nog in de hand gewerkt door een uiterst fanatieke sekte die de islam misbruikt en met harde terreur op tal van plaatsen in de wereld toeslaat. Wie ook de zelfmoordaanslag met tientallen doden en gewonden maandagavond in Manchester pleegde, één ding is zeker: elke terreurdaad is weerzinwekkend en wekt nieuwe angst op.

Graag verwijzen we in dit verband naar de Franse denker en schrijver Dominique Moïsi die in 2009 een boek publiceerde dat intussen in meer dan twintig talen is vertaald: : The Geopolitics of Emotion. Dit boek werd ook direct bij Nieuw Amsterdam Uitgevers gepubliceerd onder de titel:  De geopolitiek van emotie. Over angst, vernedering en hoop, en de opgave voor onze tijd. Een  citaat: “De voornaamste reden dat de globaliserende wereld van vandaag de ideale voedingsbodem is voor het opbloeien en zelfs exploderen van emoties, is dat globalisering onzekerheid veroorzaakt en identiteitsvragen oproept.” Waar brengt de geglobaliseerde wereld ons naartoe? En wat met de angst en de roep om meer veiligheid? Vrede komt niet tot stand door angst en steeds meer wapens. Economische groei blijft intussen een fetisj waaraan niet getornd mag worden, ook als dit ten koste gaat van het leefmilieu en van ontelbaar veel medemensen die uit de boot vallen.

Test in menselijkheid

De EU heeft de test in menselijkheid niet doorstaan, toen grote groepen vluchtelingen de buitengrenzen van Europa bereikten. De waarden van de Verlichting worden vooral met de mond beleden. Waar blijft de verdelende rechtvaardigheid binnen Europa? Wat met de verdraagzaamheid? Vooral de broederlijkheid is zoek, als wij niet in staat zijn in de vluchteling en vreemdeling het gelaat van een mens te herkennen.

Niet achter nieuwe muren en nieuwe grenzen, maar in ontmoeting, openheid en solidariteit, zal de Europese droom van vrede herleven. De ontmoeting tussen de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de nieuw verkozen Franse president Emmanuel Macron op maandag 15 mei, mag als een teken van hoop worden gezien. Het doet hopen op een nieuwe geest van verdraagzaamheid en verzoening zoals die onze landen beroerde na de Tweede Wereldoorlog.

Onze politici hebben veel moed en visie nodig, zeker als een man als president Trump op bezoek komt. Meer dan ooit moeten we met zijn allen kiezen voor verdelende rechtvaardigheid, voor een consequente zorg voor het leefmilieu, voor onderwijs en een vredescultuur die niet het rendement maar de waarde van elke mens centraal stelt, en voor een vredespolitiek die meer investeert in geweldpreventie en conflictbemiddeling dan in militaire bondgenootschappen.

De Europese droom kan alleen herleven, als we wakker blijven voor vrede en de nieuwe uitdagingen actief geweldloos aanpakken.

Bron: De Morgen