Paul Quirynen: ‘De ziekte van justitie’
De staking van de cipiers en het protest van topmagistraten leggen de vinger op de wonde. Een greep anekdotes uit de dagelijkse praktijk toont hoe diep de malaise zit. Hoe het vertrouwen herstellen?
Minister Koen Geens lijkt een zeer moedig man die als energiek kapitein zijn justitieschip in veilige wateren wil loodsen. Helaas is justitie een oude boot. De vraag is of deze minister zijn eigen bemanning kan motiveren en wellicht ook steun kan vinden binnen de samenleving om met deze boot verder te varen en rustiger water te bereiken.
Justitie dient als derde macht binnen onze samenleving een bouwsteen te zijn voor een veilige en verdraagzame samenleving. De toegang naar justitie en het recht op een serene en eerlijke procesvoering zijn fundamentele voorwaarden voor een democratische rechtsstaat.
Belangrijk is de vraag of Koen Geens het verloren vertrouwen kan herwinnen en of zijn visie op de toekomst van justitie geloofwaardig en haalbaar is.
Vergeetputten
Het verloren vertrouwen van de man in de straat, de cipiers en alle actoren van justitie zal er slechts opnieuw zijn wanneer gedetineerden opnieuw als medemens worden gerespecteerd en hun leefomstandigheden hoe dan ook “menswaardig” blijven.
Reeds in 2005 schreef ik volgende woorden: “Geïnterneerden, verdwaalde probleemjongeren, drugverslaafden en gedetineerden die bereid zijn om onder ernstige begeleiding weer onze samenleving te vervoegen, hebben nooit een stem gehad en vinden nauwelijks woordvoerders. Zij zijn vaak vergeten medemensen geworden voor de beleidsverantwoordelijken. Om die redenen zijn ook gevangenissen en centra voor sociaal verweer tot op vandaag te veel bewaarlokalen of vergeetputten gebleven. Een samenleving en een gerechtelijk systeem die medemensen uit de maatschappij verwijderen, moeten ook ernstig en daadwerkelijk voor hen blijven zorgen …” (Tochtgenoten , Davidsfonds . 2005 blz.139)
Vandaag, 10 jaar later, zijn er bijkomend de schrijnende hygiënische leefomstandigheden en de onaanvaardbare vernielingen in een aantal strafinrichtingen, die ook het resultaat zijn van de onverschilligheid van de voorbije jaren. Het probleem ter zake vandaag alleen afwentelen op de cipiers is intellectueel oneerlijk. Hun gebruik van geweld is evenmin aanvaardbaar.
Slechte werking
Vertrouwen in justitie kan alleen maar groeien wanneer justitie erin slaagt performant en organisatorisch correct zittingen te laten plaatsvinden binnen een redelijke termijn.
Andermaal blijkt dat in het Monstrey-diamantproces slechts na 10 jaar in eerste aanleg een vonnis kan worden uitgesproken door de correctionele rechtbank te Antwerpen.
Ook gisteren was er nog een schrijnend voorbeeld voor de correctionele rechtbank in Dendermonde. Afspraak was dat een belangwekkend dossier van mensenhandel en seksuele exploitatie van meisjes en jonge vrouwen in een massagesalon met 22 beklaagden alleszins zou worden behandeld. Ruim 50 personen (rechters, tolken, beklaagden, advocaten) waren stipt om 9.00 uur aanwezig maar werden gegijzeld door de afwezigheid van een Thaise tolk.
Het proces kon niet aangevat worden. Ondertussen gezellig keuvelen met confraters over de werking van justitie en andermaal het tijd- en energieverlies. Tegen de middag was iedereen het wachten beu en besliste de rechtbank dat wij allen in september opnieuw welkom waren. Rechters, Openbaar Ministerie en burgerlijke partijen waren ontgoocheld. Maar vele advocaten van de beklaagden waren enigszins verheugd omdat de uitweg naar verjaring of onredelijke termijn van bestraffing weer iets dichterbij kwam.
Ook deze feiten dateren van 2006 en zullen nu in eerste aanleg hopelijk in september behandeld worden.
Ook advocaten moeten de minister vertrouwen
Advocaten zullen ook hun vertrouwen aan de Minister van Justitie slechts kunnen geven wanneer er respect is voor hun beroep en voor hun maatschappelijke opdracht.
Te veel wordt vandaag geïnsinueerd dat advocaten een soort noodzakelijk kwaad zijn. Men vergeet dat zij in de rechtspraak en bij het begeleiden van medemensen met juridische zorgen (hetzij als dader hetzij als slachtoffer) een belangwekkende opdracht hebben in de zoektocht naar waarheid en gerechtigheid.
Een nieuw wetsontwerp inzake juridische bijstand voor mindervermogenden is alleszins vernieuwend maar niet transparant, omdat het nieuwe systeem volledig bepaald zal worden door een gesloten budgettaire enveloppe en het totale budget niet vooraf bekend is.
Geen enkele advocaat zal een cliënt adviseren om overeenkomsten te aanvaarden zonder vermelding van de te betalen en/of te ontvangen prijs doch de advocatuur wordt nu wel gevraagd dit te ondergaan.
Jonge en oudere advocaten zal gevraagd worden diensten te verlenen aan rechtzoekenden zonder te weten welk bedrag er ooit zal worden betaald voor deze prestaties.
Ook op dit vlak is er veel wantrouwen en een onzekere toekomst voor vele jongere confraters. Het vertrouwen van de balies in ook hun minister van Justitie en gewezen confrater is meer dan noodzakelijk.
Laat mij minister Koen Geens moed en volharding toewensen.
Justitie voor de dagen van morgen is wenselijk en noodzakelijk doch niemand mag voorbijgaan aan de vele zorgen binnen de wereld van justitie op datum van vandaag.