Paul Quirynen: ‘Pro-Deo zonder centen’
Er is onrust onder advocaten omdat minister van Justitie Geens de pro-Deo-regeling – gratis rechtsbijstand voor armen – wel hervormt, maar te weinig geld voorziet. Er komen acties.
Op politiek vlak wil onze minister van Justitie duidelijk scoren en met de “potpourriwetten” wil hij de mensen doen geloven dat de wereld van justitie gezond gemaakt wordt en dat maatregelen allerlei het gerecht weer performant zullen maken. Ervaren magistraten in het strafrecht hebben reeds hun bedenkingen gemaakt bij de virtuele afschaffing van het hof van assisen en alle nieuwe wetgeving in dit verband, die op schalkse wijze de grondwet heeft omzeild.
Vrederechters waren voorheen de nabijheidsrechters en hadden heel vaak voeling met de rechtzoekenden en de leefcultuur van hun eigen kanton. Vandaag zijn deze vrederechters voornamelijk ondertekenaars geworden van machtigingen en toelatingen allerhande met in hoofdorde een administratieve opdracht en veel minder gewoon recht spreken.
De centen
De toekomst zal uitwijzen of minister Koen Geens de juiste weg zal vinden en resultaat zal boeken op het vlak van maatschappijopbouw. Ik vrees evenwel dat budgettaire en bezuinigingsoverwegingen soms haaks staan op de noodzaak van het leveren van kwalitatieve dienstverlening, wat justitie moet zijn en worden.
Weinig inzicht en respect voor de opdracht en het werk van een advocaat.
Dramatisch vandaag is het beleid rond de tweedelijnsrechtsbijstand, beter bekend bij de mensen als het “pro-Deo”-systeem en de door de overheid betaalde bijstand in het kader van de salduzwetgeving (bijstand van advocaat tijdens verhoor).
De hervorming en financiering van deze tweedelijnsrechtsbijstand is voor de minister andermaal een prioriteit doch verontrust vandaag vele jonge advocaten en getuigt ook van weinig inzicht en respect voor de opdracht en het werk van een advocaat.
Hervormen kan steeds gebeuren doch een beleid ter zake dient constructief, transparant en doelgericht te zijn. Vooral in de sfeer van het strafrecht is de toewijzing van een advocaat vrij ingewikkeld en het blijft een vreemde vaststelling dat bij politie- en salduzverhoren een computersysteem louter willekeurig bepaalt welke advocaat aangeduid wordt om een rechtzoekende bij te staan tijdens een politieverhoor of tijdens een ondervraging bij een onderzoeksrechter. Noch de taal , noch de leeftijd, noch de aard van het eventueel gepleegd misdrijf zijn medebepalend voor de aanstelling van een raadsman. In theorie kan iedere verdachte zijn eigen raadsman vrij kiezen doch in de praktijk (vooral tijdens de nachten en weekends) zal het beurtrolsysteem beslissen welke advocaat een gedetineerde zal bijstaan.
Stagiairs
Niemand weet welk budget nodig zal zijn om het salduz-systeem werkbaar te houden.Vandaag wordt dit werk vooral gedaan door geëngageerde stagiairs en jonge advocaten, die helaas ook door bepaalde kantoren worden gebruikt of misbruikt om strafzaken naar het kantoor te halen.
De praktijk zou zijn dat de schamele verhoor- en nachtvergoedingen geïnd mogen worden door de stagiairs en dat de meer aanvaardbare puntenvergoeding voor behandeling van dossiers ten gronde wordt verrekend met de stagevergoeding, en dus de facto ontvangen worden door de kantoren.
Hoe dan ook is het huidige pro-Deo-systeem geenszins performant en waarborgt de tweedelijnsrechtsbijstand geenszins het recht van iedere burger op toegang tot het recht en zeker niet voor de zwaksten in onze maatschappij.
75 euro
Ook op dit vlak wil de minister van Justitie andermaal hervormen doch blijkbaar zonder vermeerdering van het huidige budget en met een herziening van de nomenclatuur waarbij het aantal punten zou worden herleid tot een derde van het huidige aantal en dit vanuit het idee dat 1 punt (en/of 1 uur) zou worden vergoed aan 75 euro doch dit zonder enige zekerheid en afhankelijk van een aantal nog uit te werken werkhypotheses.
Blijkbaar is het duidelijk voor de overheid dat de vraag naar rechtsbijstand dient te worden beperkt en dat de overheid in geen geval wil investeren om mensen die het echt nodig hebben kwalitatieve juridische rechtsbijstand te waarborgen.
Het gevoel leeft dat politici de toewijzing van een advocaat beschouwen als een noodzakelijk kwaad terwijl het hebben van een vakbekwaam raadsman burgers kan vrijwaren van veel onrecht en een garantie moet zijn voor een eerlijke procesvoering zowel in hoofde van een dader als een slachtoffer.
Gebrek aan respect
Helaas is er ook onvoldoende respect voor het beroep van advocaat daar in geen enkel ander beroepskader onduidelijke afspraken worden gemaakt inzake verloning. De thans beloofde doch niet gegarandeerde vergoeding van 75 euro per punt (en/of uur) maakt het jonge advocaten quasi onmogelijk om als zelfstandig ondernemer een loopbaan of kantoor uit te bouwen.
Wie afstudeert in de rechten moet al erg gemotiveerd zijn om te willen werken zonder uitzicht op een duidelijke en aanvaardbare vergoeding en met weinig perspectief voor de toekomst. Het lot van een loopbaan doen bepalen door latere politieke beslissingen is een advies dat ik als jurist niemand zou geven.
Vele advocaten ervaren dat hun eigen beroep ondergewaardeerd wordt en vrezen vooral ook de verbrokkeling van de rechtsstaat, die blijvend alle burgers – ook de zwaksten – rechtsbijstand moet waarborgen om ook namens hen te blijven strijden voor recht en waarheid.