Mark Van de Voorde: ‘Vlaming, wat is dat voor een beest?’

Uit de jongste cijfers van de Vlaamse Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor blijkt dat een op de zes Vlamingen een vreemde herkomst heeft, van de jongere kinderen een op de drie. “Van vreemde herkomst” ben je al, als een van je ouders niet de Belgische nationaliteit heeft. Iets in ons zou de neiging kunnen hebben om te zeggen: dus een op de zes Vlamingen is niet Vlaams.Je zou ook omgekeerd kunnen redeneren. De roots van Birdy liggen misschien wel hier, maar zij is terdege Brits, alvast met een oudoom als de acteur Dirk Bogarde. De roots van die 1,1 miljoen Vlamingen van vreemde herkomst liggen misschien wel elders (voor het allergrootste deel in een andere EU-land), maar ze wonen en werken hier, spreken onze taal en lopen hier school. Ze zijn dus Vlaams.

Dat plaatst ons voor de vraag: wat is dat een Vlaming? Of anders gesteld: zijn er bepaalde kenmerken die iemand tot Vlaming maken? Ik vrees dat geen enkel kenmerk een sluitend antwoord zal kunnen geven op de vraag wat een Vlaming is.

De biologie zal alvast geen uitsluitsel geven, want de biologische kenmerken van de mens zijn universeel (tenzij in het hoofd van hen die gebiologeerd zijn door de onwetenschappelijk gebleken rassenleer). De fysionomie helpt ons ook niet verder. Het Vlaamse ‘type’ bestaat niet. Vlamingen zijn qua uiterlijk van alles een beetje. Omdat onze regio een kruispunt van handelaren, machthebbers, troepen en migranten is geweest, heeft ook de ‘kruising’ haar werk gedaan. Vlaanderen is een melting pot.

Dat brengt ons bij de vraag: hoeveel generaties ‘vreemde herkomst’ moeten iemand zijn voorgegaan, opdat hij zichzelf een Vlaming zou kunnen noemen? Ik zou het niet weten. Een goede vriend van mij heeft een Duitse moeder (getrouwd met een Belgische dienstplichtige die in de jaren vijftig zijn legerdienst in Duitsland had gedaan). De man is dus volgens de Integratiemotor ‘van vreemde herkomst’. Een ‘echtere’ Vlaming ken ik niet. Laurette Onckelinx daarentegen is de dochter van een Limburgse mijnwerker en zou volgens die zelfde redenering een Vlaamse zijn, Rocco Granata dan weer niet. Familienamen helpen ons ook niet verder, want dan zou Geert Bourgeois geen Vlaming zijn en Didier Reynders wel.

Normen en waarden dan? Ik zie echter geen Vlaamse waarden en normen, maar enkel Europese. Onze specifieke waarden delen we met onze buurlanden. Meer zelfs, ook met de Verenigde Staten, Canada, Nieuw-Zeeland, Australië, Argentinië… Vlaamse waarden en normen zijn gewoon westerse waarden. Soms stel ik mij de vraag of wij wel dezelfde waarden delen. Opiniestukken over fundamentele vragen maken mij immers duidelijk dat er Vlamingen zijn die er een ander waardepatroon op nahouden dan ik.

De taal? Dat zou een criterium kunnen zijn, maar ook dit gaat slechts gedeeltelijk op. Heel wat ‘personen van vreemde herkomst’ spreken perfect Nederlands, toch aarzelen we om hen Vlamingen te noemen. Zangeres Natalia is honderd procent Vlaams, maar ik moet heel veel moeite doen om haar te verstaan als ze spreekt (als ze in het Engels zingt, kan ik beter volgen). Haar Kempisch klinkt voor mij, West-Vlaming zijnde, veel vreemder dan het Zeeuws van over de grens. Toch zijn die Zeeuwen geen Vlamingen maar Nederlanders.