Dirk Collier: ‘Een Vaticaan voor moslims’

Sharia4Belgium stopt ermee. Geen oproepen meer tot haat of geweld, voorlopig toch. De Antwerpse imam en voorzitter van de Moslimraad Nordine Taouil, die tijdens de Borgerhoutse relletjes nog per sms bedreigd werd, vindt dat alvast positief. Hij hoopt dat Fouad Belkacem en co tot inkeer zijn gekomen. Maar ze hebben veel kapot gemaakt en de islam een slechte naam gegeven, zegt hij. ‘Het kan toch niet dat ik de enige ben die daartegen opkomt’, klonk het(DS 9 oktober) .

De imam heeft overschot van gelijk: de dialoog tussen moslims en niet-moslim is veel te belangrijk om hem over te laten aan extremisten. Maar daar ligt nu net het probleem. Want de vraag is: met wie voer je die dialoog?  Er is immers niet zoiets als dé islam: in de moslimwereld is er een even grote pluriformiteit van opinies als elders. Er zijn wereldburgers en nationalisten onder de moslims, linksen en rechtsen, fundamentalisten en gematigden.

Maar wie treedt dan op als vertegenwoordiger van de islam? Uiteraard niet de vele atheïsten en agnostici die ook de moslimwereld rijk is. Allicht ook niet – hoewel dat al voor heel wat meer betwisting vatbaar is – de secularisten naar Turks model, die een consequente scheiding van religie en staat voorstaan. Het zou de zaken anders beduidend eenvoudiger maken.

Toch zeker niet de half geletterde bruten die hun eigen godsdienst zo slecht kennen, dat ze denken dat de Koran iets te maken heeft met praktijken als genitale verminking of het dynamiteren van meisjesscholen?

Moeten het echt die vreugdeloze wahabitische puriteinen zijn? Ze hebben het inderdaad voor het zeggen in Saudi-Arabië; dezer dagen maken ze helaas ook elders steeds vaker de dienst uit. Maar zijn ze echt wel zo rechtgelovig? Mogen vrouwen inderdaad geen auto besturen? Klopt het echt dat rationele interpretatie van de Koran al sinds de twaalfde eeuw niet meer mogelijk is?

Pol Pot

Binnen de islam – dat wil zeggen, binnen de groep van mensen die geloven dat de Koran het definitieve Woord van God is , en Mohamed de ware Profeet – zijn er zoveel andere, ruimdenkende, humane strekkingen. Die echt helemaal met hun tijd meegaan en probleemloos in vrede en vriendschap kunnen leven met alle mensen van goede wil, zonder daarom iets van hun geloof te moeten verloochenen.

‘Noem mij niet gematigd, noem mij normaal’, zegt de Bengaals-Britse schrijver Ed Husain. ‘Want “gematigd” impliceert dat ik geen “echte” of minstens geen “goede” moslim ben. Dat fanatici “zuiverder” zijn dan ik. En dat is echt niet waar.’

Vergelijk het met socialisme: de beulen van Pol Pot waren echt geen ‘zuiverder’ socialisten dan Willy Brandt. Integendeel: hun fanatisme was net de negatie van alles waar hun ideaal oorspronkelijk voor stond.

Maar het zijn natuurlijk alleen de moslims zelf die hierover kunnen beslissen. En hun interne debat is niet eenvoudig, ook al omdat er binnen de islam – althans binnen de soennitische meerderheid – geen algemeen aanvaard leergezag bestaat, zoals bij christenen het Vaticaan.

Ayatollah Khomeini

Bij ons is ‘Rome’ dezer dagen verre van populair. De houding tegenover celibaat, vrouwelijk priesterschap, contraceptie of het homohuwelijk is niet van die aard dat het veel fans oplevert. Maar het Vaticaan heeft toch ook zijn voordelen. Bij ons geen Amerikaanse born-again -toestanden, geen van de pot gerukte Armageddon-theorieën. De evolutietheorie: allang (sinds 1950!) een non-issue. En als we het met kerkelijke standpunten oneens zijn: ze zijn tenminste duidelijk, en daardoor ook bekritiseerbaar.

In de soennitische islam komt eigenlijk alleen de Al-Azhar-universiteit in Caïro in de buurt van wat je een ‘Vaticaans’, priesterlijk leergezag zou kunnen noemen. Soennitische imams bijvoorbeeld zijn gebedsvoorgangers, meer niet.

Bij de sjiieten heb je wel invloedrijke leiders, en lang niet altijd ten kwade. Het is geen toeval dat de Ismaïlitische sjiieten de meest breeddenkende groep binnen de islam vormen. En wat men verder ook moge denken over wijlen ayatollah Khomeini, leider van de Iraanse revolutie in 1979: uitgerekend hij heeft destijds – per fatwa – bevestigd dat de islam er op geen enkele wijze tegen gekant is dat vrouwen studeren en buitenshuis professioneel actief zijn, zelfs al komen ze daarbij in contact met mannen. Toegegeven, de man was verder geen voorbeeld van breeddenkendheid, maar de taliban kunnen er toch nog wat van leren.

Moslimleiders over de hele wereld moeten beseffen dat er een zware, maar mooie verantwoordelijkheid op hun schouders rust: hun minder gestudeerde geloofsgenoten tonen dat de rijke beschaving waarvan ze de erfgenamen zijn, geroepen is om in vrede en vriendschap met anderen te bouwen aan een betere wereld. Om respect en bewondering af te dwingen, eerder dan vrees of afkeer. Een open, complexloze, niet-verkrampte islam.

Maar daarvoor moet het rijke intellectuele leven van weleer herleven. Dat moet, en dat mag ook: staat er niet in de Hadith (de overleveringen van uitspraken van de Profeet) dat de inkt van een geleerde heiliger is dan het bloed van een martelaar? Zei de Profeet zelf niet dat het de plicht is van iedere moslim om naar kennis te zoeken, zelfs als hij er naar China voor moet gaan?

En wij?

Mensen die – zoals schrijver dezes – niet geloven in God en dus a fortiori geen moslim zijn, hebben in dit debat uiteraard weinig recht van spreken. Maar we moeten wel beseffen dat onze houding een erg belangrijke rol speelt. Neem nu dat idiote Youtubefilmpje dat delen van de moslimwereld op stelten zette: uiteraard is vrije meningsuiting een heilig recht. Maar moedwillige beledigingen helpen de goede zaak natuurlijk ook niet verder. Ze spelen in de kaart van de extremisten. Die, daarover zijn we het allemaal eens, ongelijk hebben.

Bron: De Standaard