Hans Geybels: ‘Voedsel stelen is niet altijd een misdaad’
Nog niet eens zolang geleden was er een heel klein beetje collectieve verontwaardiging rond de 500.000 ton voedsel die jaarlijks in Vlaanderen weggekieperd wordt. Een snelle berekening zegt dat dit gelijk is aan gemiddeld 500 euro per gezin. De redenen voor dat wegwerpen zijn divers: te veel gekocht, geen zin in nét dat product of het vergeten op het onderste schap van de koelkast.
Komen daar aan de verkoopzijde nog eens bij: de aanlokkelijke reclames, de promoties die je echt niet kan laten schieten. Kortom: redenen genoeg om meer te kopen dan je op kan.
In werkelijkheid gaat het om veel meer dan enkel wat voedsel in de vuilbak keilen. Ons wegwerpgedrag kost ons gemiddeld 500 euro per gezin in de huishoudportemonnee, maar de werkelijke kostprijs ligt veel hoger. Er wordt immers in de berekening geen rekening gehouden met de ecologische kost om voedsel te produceren, te verwerken en te transporteren. Voedselverspilling is niet alleen duur, maar ook vervuilend.
En toen kwam de oplossing: een moderne Robin Hood uit Antwerpen (DM 26/2). Hij loopt op geregelde tijdstippen de vuilbakken van warenhuizen af, op zoek naar voedingswaren die nog niet vervallen zijn. Hij neemt ze mee, zowel voor eigen gebruik als om uit te delen. Het blijkt dat er nogal wat wordt weggeworpen bij GB, want de man heeft nu drie diepvriezers en heeft kasten moeten bijmaken om
alles gestockeerd te krijgen. Waarom warenhuizen dat niet vervallen voedsel wegwerpen? Een van de redenen is de naderende vervaldatum. Daarnaast moet er plaats gemaakt worden voor nieuwere en nog versere producten.
De nobele ridder moest gisteren voor de rechter verschijnen wegens diefstal. GB beschuldigt de man van een misdrijf. Er valt natuurlijk wel iets voor te zeggen. De containers bevinden zich wellicht op het domein van GB en ze behoren de winkelketen wel degelijk toe. Het feit dat de producten in een afvalcontainer zitten, verandert daar niks aan. Maar GB geeft nog een andere reden voor haar démarche: de man doet aan marktvervalsing. Een grotesk argument, om twee redenen. De eerste is van kwantitatieve aard. Om aan marktvervalsing te doen, zou de man toch dagelijks ettelijke containers moeten wegsleuren, niet? Bovendien heb ik begrepen dat deze Robin Hood het voedsel uitdeelt aan behoeftigen. Kan GB eens uitleggen hoe die mensen de markt vervalsen? Ze hebben doorgaans geen middelen om inkopen te doen bij GB, noch bij de rechtstreekse concurrenten. Ze begeven zich simpelweg niet op de markt, dus kunnen ze hem ook niet vervalsen.
De tweede reden gaat een beetje dieper: is het aanvaardbaar dat voedsel dat nog geconsumeerd (maar niet meer verkocht) kan worden, eerder vernietigd dan verdeeld mag worden? We hebben die discussie al eens gehad in verband met de boterbergen. U herinnert zich die bergen vet uit de tachtiger jaren wellicht nog. Liever de boter vernietigen dan ze te verschepen naar de Derde Wereld.
Toegegeven. Het verschepen van voedsel naar ontwikkelingslanden is een eenvoudig en naïef argument. De economie is doorgaans geen OCMW en ook financieel-economische belangen spelen een rol. En ook het argument van de kindjes in de Derde Wereld (zeg maar: tweederde
van de wereld) die van honger omkomen is passé. Maar intussen sterven die kindjes nog wel.
Alleen is onze huid dikker geworden. En die kindjes hoeven niet klein te zijn, noch in de derde wereld te wonen. De vierde wereld, veel dichterbij, heeft ook onze hulp nodig. De Dendermondse Robin Hood en zijn rechters maken ons anno 2011 opnieuw bewust van wat ik als kind zowat elke dag te horen kreeg van mijn moeder: eet je bord leeg! Bewuster consumeren is de kern van de zaak.
En daar hoort ook een bewuste omgang met overschotten bij. Deze periode leent zich trouwens uitermate om bij voedsel stil te staan. Voor christenen is het nu vasten. Dat is de uitgelezen periode om bewust om te gaan met voedsel, tijd en zovele andere dingen die er echt toe doen. Zelfs ongelovigen herontdekken het vasten. Steeds meer ongelovigen outen zich trouwens als vasters. De motieven zijn dan wel niet religieus gekleurd, maar de bewustwording rond onze levensstijl in die bijzondere periode is natuurlijk een pluspunt.
Of neem koken met kliekjes, in crisisjaren is het onderwerp een trend in damesbladen. Maar ook buitende eigen koelkast zijn er resten en overschotten. Het wordt dringend tijd dat de markt daar ook eens over nadenkt, op een constructieve wijze. Aan de wegwerpmaatschappij
– dingen weggooien na eenmalig gebruik, wars van bezorgdheden rond duurzaamheid – zijn we al gewoon, maar het zou toch al te gortig worden mochten we nu ons ook geen vragen meer stellen over het wegwerpen van dingen die we zelfs niet eens gebruikt hebben.